kök 60 dışarı nasıl çıkar

Soru: Kök 100 dışarı nasıl çıkar ? Cevap : 10 olarak dışarıya çıkar. 10 nun karesi 100 dür. Kategoriler. Genel. Yazı dolaşımı. Önceki Yazı. Haliyle 60'ın karesi 3600 çıkmaktadır. herhangi bir sayının kök içine alınarak gösterilmesine denir. Kök içerisindeki bir sayı her zaman tam sayı olarak dışarı çıkmayabilir EtkileriNelerdir? Radyo Frekans yöntemi ile bölgesel tedavinin 3 etkisi vardır: 1. Etki: Temel Mekanizma. Radyofrekans, su içeren bütün dokuları kontrollü bir şekilde çok derin dokulara geçmesine (veya iletilmesine) yol açmadan ısıtmakta. Çünkü Radyo frekans hücrelerdeki su moleküllerini harekete geçirmektedir. Birteleskobun büyütmesi, objektif merceğin çapının teleskopun odak uzaklığına bölünmesiyle ölçülür. Bu yazıda, size bir teleskopun, özellikle yukarıdaki resimdeki büyütme oranının nasıl artırılacağını göstereceğim. Teleskopun odak uzaklığı 70 mm ve objektif lensi 60 mm'dir, ancak burada kullanacağım optik Comment Faire Une Nouvelle Rencontre Amoureuse. Batıklar; kıllar kıvrılıp derinin içine doğru uzadığında ya da ölü deri kıl köklerini tıkayıp kılların yana doğru uzamasına sebep olduğunda oluşur. Batıklar genelde kaşıntı yapar ve biraz da acı verici olabilir. Cildinde küçük kırmızı noktalar şeklinde görünürler ve yaklaşık olarak bir sivilce büyüklüğünde olup enfeksiyon kapabilirler. Batıklar genelde kendiliğinden geçer. Eğer cildindeki batık uzun süredir geçmediyse peeling ya da sıcak kompres uygulayarak onu yumuşatmaya çalış ve daha sonra kılı steril bir cımbızla çekip al. 1 Batığın geçmesi için bir hafta bekle. Batıklar çoğu zaman herhangi bir müdahalede bulunmana gerek kalmadan geçer. Batıklar genellikle, çıkış yönlerinin tıkandığı yer dışında deriden çıkabilecekleri farklı bir yol bulurlar. Batıkların kendi kendine geçmesini beklerken batıklarla oynama ya da onları kaşıma.[1] Batıkların geçmesini beklerken batık olan kısmı tıraş etme. O bölgede kesik oluşursa enfeksiyon riski oluşur ya da batıklar daha kötü bir hâl alır. 2 Batıklara hafifçe sivilce kremi sür. Batıklar, özellikle de iltihap varsa sivilcelere oldukça benzerdir. Birkaç gün boyunca günde birkaç kere benzoil peroksit ya da salisilik asit sür. Her gün peeling de yaparsan şişlik azalır, kılın dışarı çıkması için içeri girmesi için değil daha çok yer açılır ve bu durum, genelde batıkları geçirmek için yeterlidir.[2] Herhangi bir eczaneden sivilce kremi alabilirsin. 3 Enfeksiyon kapmış batıklara steroid krem sür. Batığın içi beyaz ya da sarı iltihapla dolmaya başlarsa bu, onun enfeksiyon kaptığı anlamına gelir. Bu durumda kılı çıkarmadan önce enfeksiyonu tedavi etmelisin. Bunu enfeksiyon kapan deriye biraz steroid krem sürerek yapabilirsin. Krem, şişliğin azalmasına ve enfeksiyonun geçmesine yardımcı olur.[3] Kortizon gibi bazı steroid kremler reçetesiz olarak satılmaktadır. Daha güçlü etkili steorid kremler için doktora görün ve doktordan steroid krem reçete etmesini talep et. 1 Batığın üstünü kapatan ölü deriyi temizlemek için o bölgeye peeling uygula. Reçetesiz bir peeling ya da peeling eldiveni kullanarak günde iki kere batığı hafifçe ovala. Bu, batığın çıkış yönünü kapatan ölü deri hücrelerinin, kirlerin ve yağların temizlenmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca kılın ucunun deriden dışarı doğru çıkmasını da sağlayabilir.[4] Batığı çevreleyen deriyi mümkün olduğunca açabilmek için batığı birçok yönden ittirmeye çalış. Süpermarketten ya da eczaneden peeling jeli ya da eldiven lif alabilirsin. 2 Peeling sırasında batığın çevresindeki deriye zarar verme. Batığın etrafındaki deriyi yumuşatacak kadar peeling uygulaman yeterli olacaktır. Deriye zarar verecek derecede peeling uygulamamalısın. Batığın çevresine dokunduğunda acı hissediyorsan, o bölge hassas görünüyorsa ya da kanamaya başladıysa hemen peelingi bırak. Şüphelenirsen daha hafif bir şekilde ama daha uzun süre peeling uygula. Örneğin 10 dakika. 3 O bölgeye birkaç dakika boyunca sıcak, nemli bir havlu koy. Bir havluyu sıcak suyla ıslat, havluyu sık ve 3-4 dakika boyunca batık olan bölgeye bastır. Havlu soğuduğunda tekrar sıcak suyla ıslat. Bu, deriyi yumuşatır, batığın dışarı çıkmasını sağlar ve kılı çıkarmak da kolay olur.[5] Cildin içine gömülü batığı görebiliyorsan bu tedavi, kılı yumuşatarak onun yüzeye yakın bir noktaya gelmesini sağlayacaktır. İlk başta kılı göremiyorsan kıl yüzeye çıkana kadar havluyu o bölgenin üzerinde tut. 4 Steril iğne ya da cımbız kullanarak kılı derinin dışına çek. Kılı çıkarmak biraz zaman alabilir, dolayısıyla azimle devam et ama deriyi kesme. İğneyle kılın ucunu tuttuğunda kılın kökünü deriden çıkarmak için keskin uçlu bir cımbız kullan. Yapabiliyorsan kılı tamamen çekip alma, yalnızca batık olan ucunun derinin altından çıktığından emin ol.[6] Batıklarda bazen “kıvrım” görebilirsin, kılın üst kısmı deriden dışarı doğru uzamak yerine kıvrılıp derinin içine doğru ya da yanlara doğru uzar. Bu, kılın ucu deriden içeri doğru uzamaya başlamış demektir. İğnenin ucunu batığın üst tarafındaki kıvrımdan geçirmeye çalış ve hafifçe çek. Kılın kökü genelde yerinden çıkar. Deriye peeling ve sıcak havlu uyguladıktan sonra batığın oluşturduğu kıvrımı göremiyorsan kılı çıkarmak için cildine iğne ya da cımbız sokma. Cildine zarar verebilirsin veya kanama olabilir. Kullanacağın aletleri sterilize etmek için onları suda kaynatabilir, tuvalet ispirtosu ile temizleyebilir veya ateşte açık kırmızı renk olana kadar tutabilirsin. Eğer aletleri ısıtırsan onları kullanmadan önce tamamen soğulamalarını bekle. Batığı çıkarmaya çalışmadan önce ellerini yıka ve herhangi bir bakterinin bulaşmasını önlemek için nitril eldiven takmayı düşün. 1 Sürekli tıraş ettiğin bölgeleri sıcak su ve nemlendirici sabunla yıka. Batıklar genelde sürekli tıraş ettiğin bölgelerde oluşur. Öyleyse bu bölgeleri sık sık yıkayarak temiz tutabilirsin. Cildinde çok sık batık oluşuyorsa ve enfeksiyon oluşumunu önlemek için ekstra bir koruma sağlamak istersen cildine antiseptik uygulayabilirsin.[7] İstersen cildine her gün topikal çözelti uygulayarak başka batıkların oluşmasını önleyebilirsin. 2 Tıraş edeceğin bölgeyi tıraştan önce sıcak suyla yıka. Yüzünü, yüzün kuruyken tıraş edersen batık oluşumu açısından kendini büyük riske atarsın. Dolayısıyla tıraştan önce yüzünü 2-3 dakika boyunca sıcak suyla yıka. Yüzünü tıraştan önce hafif bir yüz temizleyici ile de yıkayabilirsin. Tıraştan önce cildinin yumuşmasını istiyorsan tıraş kreminin yüzünde 2-3 dakika boyunca kalmasını sağla.[8] Kolaylık olsun diye hemen duştan çıktıktan sonra da tıraş olabilirsin. Cildin zaten yumuşamış ve nemli olacaktır. 3 Kılların çıktığı yönde tıraş yap. Kılların çıkış yönün tersine doğru tıraş yaptığında daha yakın bir tıraş yapabiliyor olabilirsin ancak kılların çıkış yönünde tıraş yaptığında batık oluşma ihtimali daha düşüktür. Ayrıca çok yakından tıraş etmemeye çalış. Çok yakından tıraş edilen kılların deriden içeri uzama ve batığa dönüşme ihtimali çok yüksektir.[9] Kıl ne kadar uzun ve düzse cildin içine uzaması da o kadar düşük bir ihtimaldir. Çok bıçaklı tıraş bıçağı yerine tek bıçaklı tıraş bıçağı ya da tıraş makinesi kullan ve daha az yakından tıraş yapmaya çalış. İpuçları Cildin derinlerinde oluşan batıkları bazen yerinden oynatamayabilirsin. Bu yöntemler işe yaramadığı takdirde bunu tedavi edebilecek reçeteli bir ilaç alabilmek için bir doktora ya da dermatoloğa görün.[10] Batıklar daha çok kıvırcık kıllı insanlarda oluşsa da neredeyse herkesin yaşamının bir döneminde batık oluşumu gerçekleşir. Tıraş bıçağını kullanmadan önce her zaman onun temiz olduğundan emin ol. Parana kıyıp kaliteli bir tıraş kremi al. Hatta bu kremlerin bazılarının üstünde batıkları önlediği bile yazabiliyor. Batık oluşumuna yatkın bölgelerde komedojenik olmayan nemlendirici kullan. Komedojenik olmayan ürünler gözenekleri tıkamaz. Uyarılar Eğer enfeksiyon, kıl köklerine yakın bölgeye yayılırsa ya da kıl deriden çıktıktan birkaç gün sonra hâlâ geçmemiş olursa bir dermatoloğa ya da aile hekimine görünmeyi düşün. Batığı sıkmamaya ya da sivilceye yaptığın gibi “patlatmamaya” çalış. Batığı sıkmak cilde zarar verebilir ya da ciltte açıklık oluşturarak kıl köklerinin enfeksiyon kapmasına sebep olabilir. İhtiyacın Olan Şeyler Temiz havlu ve sıcak su Steril cımbız Küçük bir iğne Nemlendirici ya da nemlendirici losyon Peeling kremi Peeling için eldiven lif Topikal antiseptik Tuvalet ispirtosu Bu wikiHow makalesi hakkında Bu sayfaya defa erişilmiş. Bu makale işine yaradı mı? *Plant stoma**Bitkilerde başlıca transpirasyon organları yapraklardır. Yapraklarla yapılan transpirasyonun büyük bir kısmı %90 stomalar yardımıyla yapılır. Ancak çok az bir kısmı %10 epidermis hücrelerinin üzerini örten kütiküla yoluyla gerçekleşmektedir. Bu terleme biçimde su buharı kütiküla üzerindeki çatlak ve yarıklardan geçerek atmosfere karışır. Otsu bitkilerin çoğunda gövde, çiçek ve meyvelerinde stoma bulunduğundan terleme bu organlar vasıtası ile yapılmaktadır. Odun gövdeli bitkilerde ise lentiseller üzerinden gerçekleşen terleme söz konusudur. Yapraklar su bakımından zengin yapılardır genellikle sulu. Yaprakta bulunan canlı hücrelerin hemen hepsinde vakuol, hücre öz suyu ile dolu olup, protoplazma ve hücre çeperleri suyla doymuş durumdadır. Nemli hücre çeperlerinden buharlaşan su, hücrelerin arasında bulunan boşluklarda toplanır. Hücreler arası boşlukların tamamı yüzeylerde buluna stomalar ile bağlantılıdır. Dışarı doğru olan su buharı difüzyonu, hücreler arasındaki buhar basıncı, dış atmosferin buhar basıncından daha büyük olduğu sürece devem eder. STOMA 2 kilit hücresi ve 4 adet komşu hücreden meydana gelen yapıya stoma aygıtı adı verilir. Kökler ve odunsu kısımlar dışındaki tüm bitki kısımlarında stoma bulunabilir. Stomaların Büyüklüğü ve Dağılışı Stoma açıklığının büyüklüğü bitki türüne göre değişiklik gösterdiği gibi aynı bitkide bulunduğu organa göre ve bir de stoma hücrelerinin turgor durumuna göre değişir. Stoma açıklığı küçük yapılıdır genişliği 3-12 mikron kadar olup, normal bitki hücrelerinin büyüklüğü bunun on katı kadardır. Bitki türüne ve bitkinin yaşadığı çevreye de bağlı olmak kaydı ile cm2 de stoma sayısı 1000 ile kadardır. Fotosentetik alglerde stoma bulunmaz. Stomalar genellikle yaprakların alt yüzeylerinde bulunurlar. Nilüfer bitkisinde yapraklar suda yüzer durumda olduğundan stomalar yaprak üzerinde bulunur. Stomaların Hareket Mekanizmaları Stomaların açılıp kapanması hem stoma hücrelerinin hem de çevresindeki epidermis ve mezofil hücrelerinin turgor durumuna bağlıdır. Fakat stoma hücrelerinin turgor hali bu işte daha önemli bir rol oynar. Bekçi ya da kilit hücrelerinde yoğunluk arttıkça suda çözünmüş tanecik sayısının artması osmotik basınç artar ve komşu hücrelerden su alımı gerçekleşir. Su alan bekçi hücrelerinin daha ince yapılı olan dış çeperleri daha fazla esneyerek bekçi hücrelerin yay biçiminde gerilmesine neden olmaktadır. Bekçi hücrelerinin daha kalın olan iç çeperleri arasında açıklık oluşması ile stoma açık pozisyonlu duruma geçmiş olmaktadır. Stomaların açılıp kapanmasına etki eden faktörler Işık Diğer koşullar su, sıcaklık, CO2, O2 sınırlayıcı bir faktör olmadıkça stomalar genel olarak ışıkta açılır, karanlıkta ise kapanır. Stomaların kapanma hızı gündüz periyodunda absorbe ettiği ışık miktarına bağlıdır. Maksimumum stoma açıklığı için gereken ışık miktarı, maksimum fotosentez hızı için gereken ışık miktarından çok daha düşüktür. Bazı türlerde parlak ay ışığı dahi stomaların açılması için yeterli olmaktadır. Bazı dalga boylarının kırmızı ve mavi stomaların açılmasına daha çok etki ettiği belirlenmiştir. UV ve infrared kırmızı ötesi ışınların stomaların açılması üzerine bir etkisi bulunmaz. Bu durumun UV ve infrared ışıkların kloroplastlarda ATP sentezine fotofosforilasyon neden olmaması ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Işık ve fotofosforilasyon üzerinden stomaların açılması ile ilgili başlıca iki teori bulunmaktadır Stoma hücrelerindeki asimilasyon nişastası ve glikoz miktarının 24 saatlik periyottaki değişimlerine bakılarak osmotik basıncın da değişeceğini söylemek mümkündür. Çözünür glikoz ile çözünmez nişasta miktarındaki değişimler başlıca aşağıdaki reaksiyon ile ilgilidir. Stoma hücrelerinin kloroplastlarında bulunan Fosforilaz enzimi pH 7 veya 7 den büyük ise çözünmez şekerleri çözünür biçime dönüştürüken, pH 5 ve 5 den küçük ise tersi yönde çalışmaktadır. Stoma hücrelerinin ışıklandırılması pH nın artmasına neden olur. Çünkü fotosentezin başlaması ile CO2 kullanımı artacak ve asitlik azalacaktır. Karanlıkta ise olaylar tersine çalışır. İyon pompası teorisi Bu görüşe göre ışıkta stomaların açılması, komşu hücrelerden stoma hücrelerine K+ iyonlarının girişi ve buna bağlı olarak stoma hücrelerinde nin artması rol oynamaktadır. K+ aktif taşıma ile taşınır. K+ iyonlarının taşınması elektriksel çekim nedeniyle Cl- girişine de neden olmaktadır. Stoma içersine taşınan K+ ve Cl- artışına neden olur. İyon pompası teorisine göre H+ nın K+ nın tersi yönde taşınması da asitliği azaltarak fosforilaz enzimini tetiklemekte ve artışının daha da teşvik edilmesine neden olmaktadır. STOMA KİLİT HÜCRELERİNİN YAPRAK YÜZEYİNDEKİ KONUMLARI I- Ilıman Mild bölge bitkilerinde kilit hücreleri ile arkadaş hücreleri aynı seviyelerde bulunurlar. II- Kurak Kserofit bölge bitkilerinde kilit hücreleri arkadaş hücrelerinden daha alt konumda bulunur BU DURUM SU KAYBININ AZALTILASINI SAĞLAYAN BİR ADAPTASYONDUR. III- Tropik Tropical bölge bitkilerinde kilit hücreleri arkadaş hücrelerinden daha üst konumdadır BU DURUM TERLEMEYİ KOLAYLAŞTIRICI BİR ADAPTASYONDUR. Bitkilerde Su Dengesi DÜNYA ATMOSFERİNDE YAŞAM, karasal bitkiler için çetin bir mücadele gerektirir. Bir yandan, atmosfer fotosentezde gerekli karbondioksitin kaynağı olduğundan bitkilerin atmosferle kolayca temas sağlamaları gerekir. Diğer yandan, atmosfer nispeten kuru olup, bitkilerde su kaybına neden olabilir. Bitkiler su kaybını en aza indirip, karbondioksit alınımını maksimuma çıkarma gereksi­niminin yarattığı çelişkiyi ortadan kaldırmak için, yapraklardan at­mosfere kaybedilen suyu denetlemek ve tekrar yerine koymak için değişik uyumlar geliştirmişlerdir. Bu bölümde bitkide ve bitki ile ortam arasında suyun taşnıımını yöneten kuvvetleri ve mekanizmaları inceleyeceğiz. Yapraktan transpirasyonla su kaybına, su buharı konsantrasyonundaki gradiyent neden olur. Toprakta suyun taşımınım da kapsayan, ksilemdeki uzun mesafeli taşınım ise, basınç gradiyenti tarafından yönetilir. Kök korteksi gibi hücre tabakalarından suyun taşınımı daha kar­maşıktır, ancak bu, dokunun karşılıklı iki tarafındaki su potansiyeli gradiyenti ile çözümlenir. Su, bu yolculuk sırasında pasif olarak taşınır. Dolayısıyla, ha­reket ettikçe serbest enerjisi azalır. Su taşınımı pasif olmasına rağ­men, bitki tarafından su kaybım en aza indirecek biçimde, incelikle düzenlenir. Bu da genellikle, transpirasyonun düzenlenmesiyle gerçekleştirilir. Suyun taşınımı üzerindeki incelemelerimize top­raktaki suya odaklanarak başlayacağız. TOPRAKTA SU Toprakta su içeriği ve suyun taşınım hızı büyük ölçüde toprak ti­pine ve yapısına bağlıdır. Farklı toprakların fiziksel özel­liklerinin büyük ölçüde değişebildiğini göstermektedir. Bu tabloya göre, bir uçta partikül büyüklüğü bir milimetre ya da daha fazla olabilen kum bulunur. Kumlu topraklar gram toprak başına nis­peten düşük bir yüzey alanına sahip olup, partiküller arasında bü­yük boşluklara ve kanallara sahiptir. Diğer uçta ise, partikülleri 2 µm'den daha küçük olan kil yer alır. Killi toprakların yüzey alanı büyüktür. Partiküller arasındaki kanallar ise daha küçüktür. Kil partikülleri, humus ayrışmış organik madde gibi organik maddelerin yardımı ile kümeler oluşturur. Bu kümeler suyun sızmasını ve toprağın havalanmasını iyileştirir. Bir toprak yağmur suyu ya da sulama suyu ile aşırı sulandığında, su toprak partikülleri arasındaki boşluklardan yerçekimi ile aşağıya süzülür. Bu sıra­da su kanallardaki hava ile kısmen yer değiştirir. Bazı durumlarda kanallardaki hava buna engel olur. Topraktaki su, toprak partiküllerinin yüzeyine yapışmış ince bir tabaka halinde ya da partiküller arasındaki kanallarda bulunabilir. Kumlu topraklarda partiküller arşındaki boşluklar çok büyük olduğundan su süzül­me eğilimindedir. Yalnızca partikül yüzeylerinde ve partiküllerin kesişme noktalarında kalır. Killi toprak­larda ise kanallar çok küçüktür. Dolayısıyla suyun ser­bestçe süzülmesine izin vermeyip, suyu sıkıca tutarlar. Toprakların nem tutma kapa­sitesi tarla kapasitesi olarak isimlendirilir. Suyla doy­muş toprakta fazla su aktıktan sonra, toprakta kalan su miktarına tarla kapasitesi denir. Killi topraklar ile humus miktarı yüksek toprakların tarla kapasitesi bü­yüktür. Böyle topraklar doygunluğa eriştikten birkaç gün sonra, hacimlerinin %40'ı kadar suyu alıkoyabilir­ler. Kumlu topraklarda ise, bu oran yalnızca %3'tür. Aşağıdaki kısımlarda, toprak suyunun negatif basıncının toprak su potansiyelini nasıl değiştirdiği­ni, toprakta suyun nasıl hareket ettiğini ve bitkilerin gereksinim duyduğu suyun kökler tarafından nasıl emildiğini inceleyeceğiz. Topraktaki Suyun Negatif Hidrostatik Basıncı Toprağın Su Potansiyelini Düşürür Bitki hücrelerinin su potansiyelinde olduğu gibi, top­rağın su potansiyelinin de iki bileşeni vardır. Bunlar, ozmotik potansiyel ve hidrostatik basınçtır. Toprak suyunun ozmotik basıncı Ѱs, madde konsantrasyonu düşük olduğu için genellikle önem­senmeyebilir; bu değer tipik olarak MPa'dır. An­cak, yüksek konsantrasyonlarda tuz içeren topraklar­da ise Ѱs önemlidir. Bu tür topraklarda Ѱs MPa ya da daha düşük olabilir. Toprak su potansiyelinin ikinci bileşeni, hidrosta­tik basınçtır Ѱp . Nemli topraklarda, Ѱp sıfı­ra çok yakındır. Toprak kurudukça Ѱp azalır ve tama­men negatif olur. Toprak suyundaki negatif basıncının kaynağı nedir? Suyun, hava-su ortak yüzeyini en aza indiren yüksek bir yüzey gerilimine sahip olduğunu hatırlıyo­ruz. Toprak kurudukça, su öncelikle partiküller ara­sındaki en büyük boşlukların merkezinden uzaklaşır. Adezyon kuvvetleri nedeniyle su, toprak partikülleri­nin yüzeyine yapışma eğiliminde olduğundan, toprak suyu ve toprak havası arasında büyük bir yüzey alanı oluşur. Toprağın su içeriği azaldıkça, su toprak partikül­leri arasındaki çatlaklardan geri çekilir ve hava su yü­zeyi, kavisli bir hava-su ortak yüzeyine dönüşür. Bu kavisli yüzeylerin altındaki su, negatif bir basınç yara­tır. Bu, aşağıdaki formülde gösterilmektedir. Ѱp= -2T/r burada T suyun yüzey gerilimi x 105 MPa m, r ise hava-su ortak yüzeyinin oluşturduğu kavisin ya­rıçapıdır. Kuruyan topraklarda hava su yüzeylerinin oluştur­duğu kavisin yarıçapı çok küçük olacağından, toprağın Ѱp değeri çok negatif olabilir. Örneğin, bir kavisin ya­rıçapının r = 1 .µm yaklaşık en büyük kil partikülii bo­yutunda olması, MPa’lık bir Ѱp değerine karşılık gelir. Hava-su ortak yüzeyinin, kil partikülleri arasın­daki daha küçük çatlaklara doğru geri çekilmesiyle, Ѱp değeri kolayca -1 ve -2 MPa'a ulaşabilir. Toprak bilimcileri genellikle toprak su potansiye­lini, matrik potansiyeli açısından tanımlarlar. Su Toprakta Kütlesel Akışla Hareket Eder Su, toprakta genellikle kütle akışıyla taşınır. Bu akış basınç gradiyenti ile oluşur. Ayrıca, su buharının difüzyonu da toprakta suyun taşınmasına bir ölçüde yardım eder. Bitkiler topraktan suyu absorbladıkça, kök yüzeylerine yakın topraktaki su tükenir. Bu du­rum, kök yüzeyi yakınında, suyun Ѱp değerini düşü­rerek Ѱp yi daha yüksek olan, yakındaki komşu toprak bölgelerine göre bir basınç gradiyenti oluşturur. Top­raktaki su dolu gözenekler birbiriyle bağlantılı olduğundan, su, bu kanallardan basınç gradiyenti yönünde kütlesel akış­la kökün yüzeyine doğru taşınır. Topraklarda su akış hızı iki faktöre bağlıdır top­rak içindeki basınç gradiyentinin büyüklüğü ve topra­ğın hidrolik iletkenliği. Toprağın hidrolik iletkenliği suyun toprakta taşınma kolaylığının bir ölçüsü olup, su içeriğine ve toprak tipine bağlı olarak değişir. Parti­külleri arasında büyük boşluklara sahip kumlu toprakların hidrolik iletkenliği büyük, boşlukları küçük olan killi toprakların hidrolik iletkenliği ise çok düşüktür. Bir toprağın su içeriği dolayısıyla su potansiyeli azal­dıkça, hidrolik iletkenliği belirgin olarak azalır. Toprak hidrolik iletkenliğindeki bu düşüş, toprak porlarındaki suyun yerini havanın al­masından kaynaklanır. Toprağın, önceden suyla dol­muş bir kanala hava girince su o kanalın yalnızca dış kısımlarında hareket eder. Giderek daha fazla boşluk hava ile doldukça, su daha az sayıda ve daha dar ka­nallardan akabilir ve hidrolik iletkenlik azalır. Çok kuru topraklarda, su potansiyeli Ѱw daimi solgunluk noktası olarak adlandırılan bir değerin al­tına düşebilir. Bu noktada toprağın su potansiyeli çok düşük olduğundan, transpirasyonla tüm su kaybı dur- durulsa bile, bitkiler turgor basınçlarını yeniden kaza­namazlar. Bu durumda, toprağın su potansiyeli Ѱw, bitkinin ozmotik potansiyeline Ѱs eşit ya da daha dü­şüktür. Hücre Ѱs'i bitki türlerine göre değişir. Bu ne­denle, daimi solgunluk noktası yalnızca toprağın bir özelliği olmayıp, bitki türlerine göre de değişebilir. KÖKLER TARAFINDAN SUYUN ABSORBSİYONU Köklerden suyun etkili bir şekilde emilimi için kök yüzeyi ve toprak arasında yakın temas gereklidir. Su alınımı için gerekli yüzey alanını sağlayan bu temas, toprak içinde kök ve kök tüylerinin büyümesi sonucu en üst düzeye çıkar. Kök epidermis hücrelerinin uzan­tısı olan kök tüyleri, kökün yüzey alanını büyük öl­çüde arttırarak topraktan su ve iyonların absorbsiyon kapasitesini arttırır. 4 aylık çavdar Secale bitkilerinin kök tüylerinin, köklerin yüzey alanının %60'mdan faz­lasını oluşturduğu saptanmıştır. Su köke, genellikle kök tüylerini de içine alan kö­kün apikal bölgesinden girer. Kökün daha olgun bölgeleri ekzodermis veya hipodermis olarak adlandırılan koruyucu dokudan oluşmuş bir dış tabakaya sahiptir. Hücre çeperleri hidrofobik maddeler içeren bu tabaka­lar suya nispeten geçirimsizdir. Toprak ve kök yüzeyi arasındaki yakın temas top­rak karıştırıldığında kolayca bozulur. Bu nedenle, başka bir yere nakledilen fideler ya da bitkilerin nakilden sonra ilk birkaç gün su kayıp etmeleri önlenmelidir. Daha sonra, toprakta yeni kökler gelişerek toprak-kök teması yeniden kurulur ve bitki su stresine daha iyi karşı koyabilir. Şimdi, köklerde suyun alınım hızını belirleyen faktörler ve kök içinde suyun nasıl taşındığını inceleyelim. Su Apoplast, Transmembran, ve Simplast Yoluyla ile Kökte Hareket Eder Su, toprakta çoğunlukla kütlesel akışla taşınır. Ancak su kök yüzeyi ile temas edince, suyun taşınma biçimi oldukça karmaşıklaşır. Su kök epidermisinden endo- dermise üç yolla akabilir. Bunlar; apoplast, transmembran, simplastik yollardır. yolunda, su herhangi bir zardan geç­meksizin yalnızca hücre çepeleri boyunca hareket eder. Apoplast, hücre çeperleri ve hücreler arası hava boşluklarının oluşturduğu süreklilik oluştu­ran bir sistemdir. yolunda, su bir hücrenin bir tara­fından girip diğer tarafından çıkar ve daha sonra sıradaki hücreye girer. Bu yolda su, yolu üzerin­deki giriş ve çıkış sırasında plazma zarını geçer her bir hücreden geçerken en az iki zardan geçer. Tonoplasttın bir yanından diğer yanına geçmek gerekebilir. yolunda su, plazmodezmler aracılığıy­la bir hücreden diğerine taşınır. Simplast, plazmodezmlerle birbirine bağlanan hücre sitoplazma ağından oluşmuştur. Apoplast, transmembran ve simplast yolların nis­pi önemleri henüz tam olarak bilinmemektedir. Basınç sondaj tekniği ile yapılan deneyler apoplast yolunun, genç mısır köklerine suyun alınımında özellikle önemli olduğunu göstermiştir. Endodermiste, apoplasttan ilerleyen su iletimi Kaspari şeridi tarafından durdurulur. Kaspari şeridi endodermisin ışınsal hücre çeperlerinde oluşur. Endodermis, mumsu yapıda, hidrofobik bir madde olan suberin ile kuşatılmıştır. Suberin su ve suda çözünmüş maddelerin taşmımı için bir engel oluşturur. Endodermis, yaklaşık protoksilem eleman­ları ilk olgunlaştığı zaman, kök ucuna birkaç milimet­relik uzaklıkta, kökün büyümeyen kısımlarında süberinleşir. Kaspari şeridi apoplast yolun sürekliliğini bozararak su ve çözünmüş maddeleri plazma zarından geçerek endodermise geçmeye zor­lar. Dolayısıyla, kök korteksi ve steie de apoplast yo­lun önemli olmasına karşın, endodermisten simplast yolu ile taşınır. Kökten suyun hareketini anlamanın diğer bir yolu, kökü bir tek hidrolitik iletkenliğe sahip olan tek yol olarak varsaymaktır. Böyle bir yaklaşım, kök hidrolik iletkenliği kavramının ortaya çıkarmıştır. Kökün apikal bölgesi suya çok geçirgendir. Bu bölgenin dışında, eksodermis suberinleştiği için su alnımı sınırlanır. Buna rağmen, daha yaşlı köklerden de bir miktar su alınabilir. Bu tür bir su alınımı olasılıkla sekonder büyümenin etkisiyle kortekste oluşan parçalanmalardan gerçekleşir. Kökler düşük sıcaklık ve anaerobik koşullara ya da solunumu engelleyicilerine siyanür gibi maruz bırakılınca su alınımı azalır. Bu uygulamalar kök so­lunumunu engeller ve kökler daha az su taşır. Bu etki henüz ayrıntılı olarak açıklanamamıştır. Suyla dolmuş topraklarda yaşayan bitkilerin solma nedeni kök hid­rolik iletkenliğindeki azalmadır. Suya batık kökler, normalde topraktaki hava boşluklarından difüzyon- la gelen gazlarda difüzyon suyun içindekinden 104 kat daha hızlıdır oksijenden yoksun kalır. Anaerobik kökler sürgünlere daha az su gönderir. Net su akışının azalması solgunluğun başlamasına neden olur. Ksilemde Çözünmüş Madde Birikimi "Kök Basıncı" Oluşturabilir Bitkilerde bazen kök basıncı olarak belirtilen bir olgu görülür. Örneğin, tam toprak seviyesinin üzerinden kesilen genç bir bitkinin kesik gövdesinin ksileminden özsuyu saatlerce dışarı sızar. Eğer kesik uca bir mono- metre konulursa, oluşan pozitif basınç ölçülebilir. Bu basınçlar MPa ile MPa'a kadar yükselebilir. Kökler seyreltik toprak çözeltisinden iyonları absorblayıp ksilemle taşıyarak pozitif bir hidrostatik basınç oluştururlar. Ksilem öz suyunda biriken çözün­müş maddeler ksilemin ozmotik basıncında Ѱs bir artışa, dolayısıyla ksilem su potansiyelinde Ѱw de bir düşüşe neden olurlar. Ksilemin Ѱw deki bu düşüş, su­yun absorbsiyonu için gereken sürükleyici gücü sağ­lar. Bu güç ise, ksilemde pozitif bir hidrostatik basınç yaratır. Sonuçta, tüm kök ozmotik bir hücre gibi dav­ranır; ozmotik bir zar gibi davranan çok hücreli kök dokusu, çözünmüş maddelerin birikmesine yanıt ola­rak ksilemde pozitif bir hidrostatik basınç yaratır. Kök basıncı çoğunlukla, toprak su potansiyeli yüksek ve transpirasyon hızı düşük olduğunda olu­şur. Transpirasyon hızı yüksek olduğunda su yap­raklar tarafından çok hızlı alınır ve atmosfere verilir. Bu nedenle ksilemde hiçbir zaman pozitif bir basınç oluşmaz. Kök basıncı geliştiren bitkiler, yapraklarının uç kısımlarında sıvı damlacıklar üretirler. Bu olay gutasyon olarak bilinir. Pozitif ksilem basıncı, ksilem öz suyunun hidatodlar olarak isimlendirilen özelleşmiş deliklerden porlar çıkmasına neden olur. Hidatod-lar yaprak ayasındaki damarların uç kısımları ile bağlantılı, özelleşmiş porlardır. Sabahları çim yapraklarının uçlarında görülen "çiğ damlaları", aslında bu tür özelleşmiş porlardan sızan gutasyon damlalarıdır. Transpirasyon baskılandığı ve geceleri nem yüksek olduğunda gutasyon çok belirginleşir. KSİLEMDE SU TAŞINIMI Bitkilerin çoğunda, ksilem su taşınım yolunun en uzun kısmını oluşturur. 1 m uzunluktaki bir bitkide su taşınım yolunun % fazlası ksilem de bulunur. Uzun boylu ağaçlarda ksilem, yolun en büyük bölümünü oluşturur. Kökün bir ucundan diğer ucuna karmaşık olan yol ile karşılaştırılınca, ksilem, direnci düşük olan basit bir yoldur. Bundan sonraki kısımlarda, köklerden yapraklara suyun taşıımı için ksilemde suyun hareketinin nasıl kolaylaştırıldığını ve yaprakta transpirasyona sonucu oluşan negatif hidrostatik basıncın, suyun ksilemden yukarı çekilmesini nasıl sağladığını inceleyeceğiz. Ksilem İki Tip Trakeal Elemandan Oluşmuştur Ksilemdeki iletim hücreleri, özelleşmiş bir anatomiye sahiptirler. Bu özellik, büyük miktarlardaki suyu büyük bir verimlilikle taşımalarını sağlar. Ksilemde trakeidler ve trakeler olmak üzere başlıca iki tip trakeal eleman bulunur. Trakeler yalnızca angiospermlerde, Gnetales olarak isimlendirilen küçük bir gimnosperm grubunda ve bazı eğreltilerde bulunur. Trakeitler ise hem angiosperm hem de gimnospermlerde, eğreltilerde ve diğer iletim demetli bitki gruplarında mevcuttur. Trakeit ve trakeler ölü hücrelerden oluşur. Bu nedenle işlevsel olarak su ileten hücrelerin zarları ve organelleri yoktur. Kalın ve lig­ninleşmiş hücre çeperleriyle, içlerinden suyun nispe­ten kolay akabildiği içi boş tüpler oluştururlar. Trakeitler, üst üste gelerek dikey olarak dizilmiş, iğ biçimindeki hücrelerdir. Su, trakeitlerin lateral çeperle­rinde bulunan çok sayıda geçit aracılığı ile bir trakeitten diğerine akar. Mikroskopik olan bu geçitlerde sekonder çeper bulunmaz. Primer çeper ise ince ve porludur. Bir trakeitin geçitleri, komşu trakeitin tam karşısında bulunur. Böylece geçit çiftleri oluşturur­lar. Geçit çiftleri, trakeitler arasında su geçişi için direnci az olan bir yol oluştururlar. Geçit çiftleri arasmdaki porlu tabaka iki primer çeper ve bir orta lamelden yapılmış­tır. Bu bölge geçit zarı olarak isimlendirilir. Bazı konifer türlerinin trakeitlerindeki geçit zarları torus olarak isimlendirilen merkezi bir kalınlaşma göste­rirler. Torus, geçidi kapa­tan bir valf olarak iş görür. Bunu, geçitlerin çevresindeki halka şeklindeki ya da oval çeper kalınlaşmalarına tutu­narak yapar. Torus, tehlikeli gaz kabarcıklarının komşu hücrelere yayılmasını önler kavitasyon olarak isimlen­dirilen bu kabarcık oluşumunu kısaca tartışacağız. Trakeler genellikle trakeitlerden daha kısa ve ge­niş olup, her hücrenin sonunda perforasyon tabaka­sını oluşturan delikli çeperlere sahiptir. Trakeitledeki gibi trakelerin de lateral çeperlerinde geçitler bulunur. Trakeitlerin aksine, uç kısımlarındaki geçitler bulunan çeperler, trakelerin üst üste gelerek damar adını alan daha büyük bir birime dönüşmesini sağlar. Damar uzunlukları hem türler arasında hem de bir türün içinde değişir. Mak­simum damar uzunluğu 10 cm ile metrelerce uzunlu­ğa kadar değişebilir. Uçlarının açık olması nedeniyle damarlar, su hareketi için çok etkili ve düşük dirençli bir yol oluştururlar. Bir damarın en ucundaki damar üyelerinin uç kısmında perforasyon bulunmaz. Bunlar komşu damarlarla geçit çiftleri yardımıyla iletişim ku­rarlar. Ksilemden Su Taşımmı Canlı Hücrelerle Su Taşınımına Göre Daha Az Basınç Gerektirir Ksilem, su taşınımı için, direnci düşük bir yol oluştu­rur. Dolayısıyla, topraktan yapraklara suyun taşınımı için gerekli basınç gradiyentini azaltır. Bazı sayısal değerler ksilemin olağanüstü etkinliğini anlamamıza yardımcı olacaktır. Ksilemden belirli bir hızda, suyun taşınımı için gerekli sürükleyici kuvveti hesaplayacak ve bu değeri bir hücreden diğerine suyun taşınımı için gerekli olan sürükleyici kuvvet ile karşılaştıracağız. Bu karşılaştırmayı yaparken, ksilem taşınım hızım 4 mm s-1', damarın yarıçapını ise 40 µm varsayacağız. Bu değer, böylesi dar bir damar için yüksek bir hızdır. Dolayısıy­la, ksilemde su akışını desteklemek için gerekli basınç gradiyentini abartılı gösterecektir. Poiseuille eşitliğinin bir versiyonunu kullanarak, iç çapı 40 µm olan ideal bir tüpten suyun 4 mm s-1 hızla taşınımı için gerekli basınç gradiyentini hesaplayabiliriz. He­saplama sonunda bu basıncın MPa m-1 olduğunu buluruz. Kuşkusuz gerçek ksilem elemanlarının iç çeper yüzeyi düzensizdir ve suyun perforasyon tabakası ve geçitlerden akışı ek bir direnç oluşturur. îdeal bir bo­ruda olmayan bu sapmalar, Poiseuille eşitliğine göre, yukarıda hesaplanan sürtünmeye bağlı engellenmeyi artıracaktır. Bununla birlikte ölçümler, gerçek direncin yaklaşık 2 faktör kadar büyük olduğunu göstermekte­dir. Dolayısıyla, hesaplamış olduğumuz MPa nr1 değeri gerçek bir ağaçta bulunan basınç gradiyentlerinin içinde bulunmaktadır. Şimdi bu değeri MPa m-1, suyun aynı hız­da plazma zarından, bir hücreden diğerine geçmesi için gerekli sürükleyici kuvvetle karşılaştıralım. Poiseuille eşitliği kul­lanılarak suyun hücre tabakalarından 4 mm s_1'lik bir hızla taşınması için gerekli sürükleyici kuvvet 2 x10s MPa m-1 olarak hesaplanmıştır. Bu değer 40 µm-yarıçaplı ksilem damarından suyun taşınması için gerekli sürükleyici kuvvetten onlarca kat daha büyüktür. He­saplamalarımız, suyun canlı hücrelerin zarlarından taşınmasına göre, ksilemden taşınmasının, son derece hızlı olduğunu açıkça göstermektedir. Suyu 100 m'lik Bir Ağacın Tepesine Çıkarmak İçin Ne Kadar Bir Basınç Farkı Gerekir Daha önce verilen örneği akılda tutarak, çok uzun bir ağacın tepsine kadar suyun taşınımı için ne büyük­lükte bir basınç gradiyenti gerektiğini inceleyelim. Dünyadaki en uzun ağaçlar, Kuzey Amerika'nın kıyı bölgelerinde yetişen redwoodlar Sequoia sempervirens ve Avustralya'daki Eucalyptus regnans'lardır. îki türün bireyleri 100m den fazla uzayabilir. Eğer bir ağacın gövdesi uzun bir boru olarak düşünürsek, yerden ağacın tepesine kadar suyun taşınımındaki sürtünme kuvvetini yenmek için gerekli basınç farkını bulabiliriz. Bunu ağacın yüksekliğiyle MPa m -1'lık basınç gradiyentimizi çarparak elde edebiliriz MPam-1 x 100 m = 2 MPa. Sürtünme direncine ek olarak, yer çekimini de dikkate almalıyız. 100 m uzunluğunda dik duran bir su sütununun ağırlığı, su sütununun tabanında 1 MPa'lık bir basınç yaratır 100 m x MPa m-1. Yerçekimine bağlı bu basınç gradiyenti ksilemden suyun taşımınım sağlamak için gerekli olan basınç gradiyentine eklenmelidir. Böylelikle kaideden dallara, en uzun boylu ağaçların tepesine kadar, suyu taşımak için yaklaşık 3 MPa'lık bir basınç farkının gerekli olduğunu bulmuş oluruz. Suyun Ksilemde Taşınımı, Kohezyon-Gerilim Teorisi İle Açıklanmaktadır Kuramsal olarak, ksilemden suyun taşınımı için gerekli basınç gradiyentleri, bitkinin kaidesinde oluşan pozitif basınçlardan ya da bitkinin tepe kısmında oluşan negatif bir basınçlardan kaynaklanır. Daha önce bazı köklerin ksilem kök basıncı adı verilen pozitif bir hidrostatik basınç geliştirdiklerini belirtmiştik. Ancak kök basıncı MPa'dan düşüktür. Ayrıca transpirasyon hızı yüksek olduğunda ortadan kalkar. Dolayısıyla suyu uzun boylu bir ağacın üst kısımlarına göndermek için yetersizdir. Bunun yerine, ağaçların tepesindeki su büyük bir gerilim negatif bir hidrostatik basınç yaratır ve bu gerilim suyu ksileme doğru çeker. İlk olarak on dokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru önerilen bu mekanizma, özsuyunun yükselmesine ilişkin kohezyon-gerilim teorisi olarak isimlendirilmiştir. Çünkü ksilemde su sütunundaki büyük gerilimin sürdürülebilmesi için suyun kohezyon özelliklerine gereksinim duyulur. Kohezyon-gerilim teorisi ilgi çekmişse de, bir yüzyıldan daha uzun bir süredir tartışmalıdır. Başlıca tartışma konusu, ksilemdeki su sütununun suyun uzun boylu ağaçlarda yükselebilmesi için gerekli büyük gerilimi negatif basınç yaratıp yaratamayacağıdır. Araştırıcıların, ksilem damarlarındaki gerilimi doğrudan ölçebildikleri, hücre basınç sondaj tekniğini değiştirmeleri, yeni tartışmalar başlatmıştır. Bu gelişme gerçekleşmeden önce, ksilemdeki basınçlar esas olarak yaprakların basınç odasında ölçülmesiyle hesaplanıyordu. Başlangıçta, ksilem basınç sondası ile yapılan ölçümler beklenen büyüklükte negatif basınç elde edilmesini sağlayamamıştır. Olasılıkla bu durum basınç sondasının cam kapiler borusunun ksilem çeperini delmesi sonucu oluşan minik gaz kabarcıklarının yarattığı kavitasyondan ileri gelmekteydi. bununla birlikte tekniğin dikkatlice düzeltilmesiyle basınç odasıyla ölçülen gerilim ve basınç sondası ölçümleri arasın­da iyi bir uyum olduğu gösterilmiştir. Ayrıca, birbirinden bağımsız olarak yapılan çalışmalarla, ksilemdeki suyun büyük negatif gerilimleri koruyabileceğini ve transpirasyon yapmayan yapraklarda yapılan basınç odası ölçümlerinin ksilemdeki gerilimi doğru yansıttığını ortaya çıkarmıştır. Böylece, araştırıcıların çoğu, kohezyon-gerilim te­orisinin güvenilir olduğuna karar vermişlerdir. Transpirasyon yapan bir bitkinin gövde yüzeyine bir damla mürekkep damlatıp mürekkebin sağlam bir ksileme delinerek aktarılma­sıyla ksilem gerilimi kolayca gösterilebilir. Ksilemdeki gerilimin azalması sonucu mürekkep hızla ksileme çe­kilir. Bu sırada gövde boyunca gözle görülebilen çiz­giler oluşur. Ağaçlarda Su Ksilemde Taşınırken Fiziksel Engellerle Mücadele Etmek Zorundadır Ağaçların ve diğer bitki­lerin ksileminde ortaya çıkan büyük gerilimler bazı sorunlar yaratır. Birinci sorun, gerilim altındaki suyun ksilemin iç duvarlarına doğru birbasınç yapmasıdır. Eğer hücre çeperleri zayıf ya da yumuşak olsaydı, bu gerilimin etkisiyle çökebilirlerdi. Trakeitler ve trakele­rin ligninleşmesi ve sekonder çeper kalınlaşmaları bu çöküşü engelleyen uyumlardır. Bu tür gerilimler altındaki suyun fiziksel olarak kararsız bir halde bulunması ise ikinci bir sorun yara­tır. Üçüncü bölümde, gazlarından arındırılmış suyun içerdiği gazları uzaklaştırmak için su kaynatılmış de­neysel olarak belirlenmiş kırılma kuvvetinin gerilme direnci 30 MPa'dan daha büyük olduğunu bildirmiş­tik. Bu değer, en uzun boylu ağaçlara suyun çekilmesi için gerekli 3MPa'lık bir gerilimden çok daha büyük­tür. Bu nedenle, ksilemdeki su çoğunlukla kararsız hale gelecek gerilimlere ulaşmaz. Bununla birlikte, sudaki gerilim arttıkça, hava ksi­lemin hücre çeperlerindeki mikroskobik porlara doğru çekilir. Bu olay air seeding olarak isimlendirilir. Ksilemde kabarcık oluşmasının ikinci biçimi, gazların buzun için­de çözünürlüğünün azalması sonucu ortaya çıkar ksilem borularının donması kabarcık oluşumuna yol açabilir. Gerilim altındaki su sütununda bir gaz kabarcığı oluşunca bu kabarcık genişler. Çünkü gazlar gerilim kuvvetlerine dayanamaz. Bu kabarcık oluşumu, kavitasyon veya ambolizm olarak bilinir. Bu bir otomobilin yakıt borusunun buharla kapanması veya kan damarındaki amboliye benzer. Kavitasyon su sütununun devamlılığını kırar ve ksilemde su taşınımını engeller. Bitkilerde su sütununun bu şekilde kesintiye uğ­ratılması olağandır. Uygun cihazlar kullanılarak su sütunundaki kopmalar duyulabilir. Bitkiler susuz kalınca, ses dalgaları saptanabilir. Dalgalar ya da çıtırtıların, ksilemdeki hava kabarcıklarının oluşumunu ve bu kabarcıkların hızla genişlemesi sonucu oluşturdukları düşünülmektedir. Bunlar, bitki­nin diğer kısımlarında yüksek frekanslı akustik şok dal­galarına neden olur. Onarılmadıkları taktirde, Ksilemin su sütunundaki bu kırılmalar bitkiye zarar verebilir. Bu tur amboliler suyun ana taşınma yolunu durdurarak yapraklarda kurumaya ve ölüme neden olabilir. Bitkiler Ksilemde Oluşan Kavitasyonun Etkisini En Aza İndirirler Ksilemde kavitasyon oluşumunun bitkiler üzerinde­ki etkisi bazı yollarla en aza indirilir. Ksilemdeki da­mar elemanları birbirleriyle bağlantılı olduklarından ilke olarak bir gaz kabarcığı taşınım ağının tamamını dolduracak şekilde genişleyebilir. Pratikte ise, genişle­miş gaz kabarcıkları geçit zarlarındaki küçük porlardan kolayca geçemeyeceğinden, fazla yayılamazlar. Ksilemdeki kılcallar, borular birbirleri ile bağlantüı olduklarından, bir gaz kabarcığı su akışını tamamen durdurmaz. Bunun yerine, komşu iletim elemanları­na geçerek kesintiye uğramış noktanın çevresinden dolaşır. Dolayısıyla, ksilemdeki trakeler ve trakeidlerin sınırlı uzunlukta olması, su akışına karşı direnci arttırırken, kavitasyonun engellenmesi için bir yol oluşturur. Ayrıca gaz kabarcıkları ksilemden yok edilebilir. Geceleri, transpirasyon düşük olduğunda, ksilemin Ѱp'si artar ve su buharı ile gazlar basit bir biçimde ksilemin çözeltisinde tekrar çözünür. Bunun ötesinde, daha önce gördüğümüz gibi, bazı bitkiler ksilemde po­zitif basınçlar kök basınçı geliştirir. Bu tür basınçlar gaz kabarcığını küçültür ve gazın çözünmesine neden olur. Son çalışmalar, kavitasyonun su ksilemde geri­lim altında olsa bile onarılabileceğini göstermektedir Holbrook ve ark. 2001. Böyle bir onarma mekanizma­sı henüz bilinmemekte olup aktif olarak araştırılmak­tadır. Son olarak, pek çok bitki her yıl yeni ksilemin oluşması sonucu sekonder büyüme gösterir. Bitki tarafından salgılanan maddeler yardımıyla gaz kabarcıkları emildiği için yeni ksilem eski ksilemin işlevi bitmeden önce işlevsel kazanır. Yapraktan Suyun Buharlaşması Ksilemde Negatif Bir Basınç Yarartır Ksileme suyun çekilmesi için gerekli gerilim yaprak­lardan suyun buharlaşmasıyla sağlanır. Bütünlüğü bozulmamış bir bitkide su yaprak iletim demetlerindeki ksilemlerin yardımıyla yapraklara getirilir Şekil Yaprak iletim demetleri çok ince dallanır; bazen de tüm yaprak boyunca karmaşık ağ oluşturur. Bu damarlanma biçiminde, damarlar çok küçük da­marları oluşturmak üzere çatallanmıştır. Dolayısıyla yapraktaki hücrelerin çoğu küçük bir damarın mm yakınında yer alır. Su ksilemden yaprak hücrelerinin içine ve hücre çeperleri boyunca çekilir. Ksilemde suyun yükselmesine neden olan nega­tif basınç yaprağın hücre çeperlerinin yüzeyinde geli­şir. Bu durum topraktakiyle aynıdır. Hücre çeperi içi suyla dolu, çok ince, kılcal bir fitil gibi iş görür. Su, çeperdeki selüloz mikrofibrillerine ve diğer hidrofilik elemanlara tutunur. Yapraktaki mezofil hücreleri, ge­niş bir hücreler arası hava boşluğu sistemi sayesinde, atmosferle doğrudan temas halindedir. Başlangıçta su, bu hava boşluklarını örten ince bir film halindeki tabakadan buharlaşır. Su havaya veril­dikçe, kalan suyun yüzeyi, hücre çeperindeki açıklıklara doğru çekilir. Burada kavisli hava-su yüzeyleri oluşturur. Suyun yüzey geriliminin yüksek olması nedeniyle ortak yüzeyde oluşan bu kavis, suda negatif bir basınç ya da gerilim yaratır. Hücre çeperinden uzaklaşan su miktarı arttıkça, kavis oluşturan hava-su ortak yüzeyinin yarıçapı azalır ve su basıncı daha negatif hale gelir. Dolayısıyla, ksilem taşınımı için gerekli itici güç yaprak içindeki hava-su ortak yüzeyinde yaratılır. SU YAPRAKTAN ATMOSFERE GEÇER Hücre yüzeyinden hücreler arasındaki hava boşlukla­rına buharlaştıktan sonra su yapraktan dışarıya difüzyonla çıkar. Yaprak yüzeyini örten mumsu kütikula suyun hareketi için çok etkili bir engeldir. Yapraklar­dan suyun yaklaşık %5'inin kütikuladan kaybedildi­ği sanılmaktadır. Yapraklardan su kaybının yaklaşık tamamı genellikle yaprak alt yüzeyinde bol bulunan stomalardan, su buharı difüzyonuyla olur. Su yapraktan atmosfere çıkarken ksilem tarafın­dan mezofilin hücre çeperlerine çekilir; oradan da evaporasyonla yaprak hava boşluklarına akar. Daha sonra da buhar halinde stoma açıklığından yaprağın dışma çıkar. Su bu şekilde başlıca difüzyonla çıkar. Dolayısıyla, suyun bu hareketini su buharının konsantrasyon gradiyenti kontrol eder. Şimdi yapraktan atmosfere suyun difüzyonu için başlıca direnç oluşturan yaprak transpirasyonunu sürükleyen kuvveti ve transpirasyonu düzenleyen yap­rak anatomik özelliklerini inceleyeceğiz. Su Buharı Havada Hızlı Difüzyon Yapar Bir su molekülünün yaprağın içindeki hücre yü­zeylerinden yaprak dışındaki atmosfere difüzyonu ne kadar sürer? Bir molekülün L mesafesini difüzyonla geçmek için gerekli ortalama sürenin L2/ D 'ye eşit olduğunu görmüştük. Burada Ds difüzyon katsayısıdır. Bir su molekülünün yaprak içerisinde evaporasyon bölgesinden dıştaki havaya difüzyonla geçmesi gereken uzaklık yaklaşık 1 mm 10-3 m'dir. Havada suyun difüzyon katsayısı x 10-5 mV'dir. Böylece bir su molekülünün yapraktan çıkışı için ge­rekli ortalama süre yaklaşık s'dir. Dolayısıyla, difüzyonun su buharını yaprağın gaz fazından hare­ket ettirmeye yeterli olduğunu görebiliriz. Bu sürenin, bir glukoz molekülünün 50 pm'lik bir hücreden difüzyonla geçmesi için gere­ken s’lik süreden çok daha kısa olmasının nedeni difüzyonun gaz da sıvınınkinden çok daha hızlı olma­sıdır. Yapraktan transpirasyon başlıca iki faktöre bağlı­dır 1 yaprak hava boşlukları ve dış hava arasındaki su buharı konsantrasyonun farkı ve 2 bu yolun difüzyon direnci r. İlk olarak su buharı konsantrasyo­nundaki farkın transpirasyon hızlarını nasıl etkiledi­ğini göreceğiz. Suyun Kaybı İçin Gerekli Sürükleyici Kuvvet Su Buharı Konsantrasyonundaki Farklılıktır Su buharı konsantrasyonundaki farklılık, Cwwyaprak-Cwwhava olarak ifade edilir. Kütle halindeki havanın su buharı konsantrasyonu Cww hava kolaylıkla ölçülebilir; ancak yaprağınkini Cwwyaprak ölçmek daha zordur. Yaprak içindeki hava boşluklarının hacmi küçük olmasına karşın, suyun evaporasyonla çıktığı nemli yüzey nispeten büyüktür Hava boşluğunun hacmi, çam yapraklarının toplam yaprak hacimlerinin yak­laşık %5'ini, mısır yapraklarının %10'unu, arpanın %30 ve tütün yapraklarının % 40'ını oluşturur. Hava boşluklarının aksine, suyun evaporasyon yaptığı içsel yüzey alanı dışsal yüzey alanının 7 ila 30 katı kadar olabilir. Hacme göre yüksek olan bu yüzey alanı, yap­rak içinde hızlı bir buhar dengesi oluşturur. Dolayı­sıyla, yaprak içindeki hava boşluğunun, sıvı haldeki suyun evaporasyon yaptığı hücre çeperi yüzeylerinin su potansiyeli dengesine yakın olduğunu varsayabi­liriz. Transpirasyon yapan yapraklarda görülen su po­tansiyeli aralığında genellikle MPa, dengedeki su buharı konsantrasyonunun doygun su buharı kon­santrasyonunun birkaç yüzdelik dilimi içinde olması önemlidir. Bu durum, bir yaprağın içindeki su buharı konsantrasyonunun, o yaprağın sıcaklığından ölçül­mesini sağlar. Yaprak sıcaklığını ölçmek çok kolaydır. Su Kaybı Ayrıca Yolda Oluşan Direnç Tarafından da Düzenlenir Yapraktan su kaybını düzenleyen ikinci önemli faktör transpirasyon yolunun difüzyon direncidir. Bu, değiş­kenlik gösteren iki faktörden oluşur. porundan yapılan difüzyona bağlı oluşan direnç, yani yaprak stoma direnci rs. yüzeyine bitişik durgun hava tabakaları­nın oluşturduğu direnç. Su buha­rının atmosferdeki hareketli havaya ulaşmak için, bu tabakaların, içinden geçmesi gerekir. Bu ikinci direnç, yani rb, sınır tabaka direnci olarak isim­lendirilir. İlk olarak bu İkincisini inceleyeceğiz. Sınır tabakanın kalınlığını esas olarak rüzgarın hızı be­lirler. Yaprağı kuşatan hava çok durgun olduğunda, yaprak yüzeyindeki durgun hava, yapraktan su kaybı­nın başlıca belirleyicisidir. O tür koşullar altında, sto­ma açıklığındaki artışların transpirasyon hızı üzerinde etkisi küçüktür her ne kadar stomaların tamamen kapanması transpirasyonu azaltırsa da. Şiddetli rüzgar altında hareketli hava yaprak yü­zeyindeki sınır tabakanın kalınlığını azaltarak direnci düşürür. O tür koşullarda, yapraktan suyun kaybını büyük ölçüde stoma direnci denetler. Yaprağın bazı anatomik ve morfolojik özellikleri sınır tabakanın kalınlığını etkileyebilir. Yaprakların yüzeyindeki tüyler mikroskobik rüzgar kırıcılar ola­rak iş görür. Bazı bitkilerin stomaları gömüktür. Bun­lar stoma porunun dışında bir gölge oluşturur. Yap­rakların büyüklüğü ve şekli de yaprak yüzeyinden rüzgarın geçme şeklini etkiler. Her ne kadar bu ve di­ğer faktörler sınır tabakaları etkilerse de, bu özellikler saat başı, hatta günden güne değişen özellikler değildir. Kısa dönemde, bekçi hücreleri tarafından stoma açıklığının düzenlenmesi yaprak transpirasyonunun düzenlenmesinde yaşamsal bir rol oynar. Stomalar, Fotosentezin ve Yaprak Transpirasyonun Eş Zamanlı Yapılmasını Denetlerler Yaprağı kuşatan kütikula neredeyse suya tamamen ge­çirimsiz olduğundan, yapraklardan transpirasyonun büyük bir bölümü stomalardan gerçekleşir. Gazların epidermis ve kütikuladan difüzyonla geçişinde mikroskobik stoma porları düşük direnci düşük bir yol oluşturur; yani, stoma porları yapraklar­dan su kaybında direnci düşürür. Stoma direncindeki değişiklikler, bitkiden su kaybının düzenlenmesi ve fotosentez sırasında CO, fiksasyonunun sürdürülmesi için gerekli karbon dioksit alınım hızının denetlenme­sinde önemlidir. Karasal bitkilerin tümü, bir yandan su kaybını azaltılırken diğer yandan atmosferden C02 alınımına gereksinim duyulması sorunu ile karşılaşırlar. Atmos­ferle temas halindeki bitki yüzeylerini örten kütikula, su kaybına karşı etkili bir engel oluşturarak bitkilerin kurumasını önler; ancak eş zamanlı olarak yapraktan dışa C02 çıkışı olmaksızın suyun dışarıya difüzyonu- nu önleyemez. Bu çelişki büyük bir sorun oluşturur; çünkü CO, alınımının konsantrasyon gradiyenti, su kaybını sağlayan konsantrasyon gradiyentinden çok daha küçüktür. Su bol olduğunda, stomalar geçici olarak düzen­lenerek bu çelişkiye karşı bir çözüm getirilir. Çözüm, stomaları gündüzleri açmak geceleri ise kapamaktır. Geceleri, fotosenteze ve yaprak içinde C02'e gereksi­nim olmadığında stoma açıklığı küçük tutulur. Böyle- ce gereksiz yere su kaybı önlenmiş olur. Suyun bol ve yaprağa ulaşan güneş ışınlarının fotosentezi kolaylaş­tırdığı güneşli bir sabah yaprağın içinde C02 gereksini­mi büyüktür. Bu nedenle, stomalar geniş açılarak C02 difüzyonuna direnci azaltır. Bu koşullarda transpirasyonla su kaybı da çok büyüktür; ancak bol su bulundu­ğundan, bitkinin suyu, büyüme ve üreme için önemli olan fotosentez ürünleri için harcaması avantajlıdır. Diğer taraftan, toprakta su kıt olduğunda stoma­lar daha az açılır, hatta güneşli bir sabah bile kapalı kalırlar. Bitkiler kurak koşullarda stomalarını kapata­rak su kaybını önlerler. cmyaptM-cw9ıaJ ve rb değerle­ri kolayca biyolojik denetim altında değildir. Ancak, stoma direnci rs stoma porunun açılıp kapanmasıyla düzenlenebilir. Stoma porunun biyolojik olarak dene­timi stoma porunu kuşatan özelleşmiş bir çift epider­mis hücresi tarafından yapılır. Bu hücreler bekçi hüc­releri olarak isimlendirilir. Bekçi Hücrelerinin Hücre Çeperleri Özgündür Bekçi hücreleri tüm iletim demetli bitkilerin yaprakla­rında bulunurlar. Ayrıca ciğerotlan ve karayosunları gibi daha ilksel bitkilerin organlarında da mevcuttur­lar. Bekçi hücreleri önemli morfolojik çeşitlilik göstermekle birlikte, iki tipe ayrılırlar Birin­ci tip, çimenler ve palmiyeler gibi bazı monokotillere özgüdür. İkinci tip ise, tüm dikotillerde, pek çok monokotilde, karayosunlarmda, eğreltilerde ve gimnospermlerde bulunur. Çimenlerde bekçi hücreleri, ka­rakteristik olarak dambıl şeklinde olup, uçlar şişkinleşmiştir. Por, dambılın iki eli arasında yerleşmiş uzun bir açıklık şeklindedir. Bekçi hücreleri farklılaşmış bir çift epidermis hücresi tarafından kuşatılmıştır. Stoma porlarmı kontrol eden bu hücrelere yardımcı hücreler denir. Yardımcı hücreler stomaları böb­rek şeklinde olan bitkilerde yaygın olmakla birlikte, bu hücreler bazen bulunmayabilir. Bu durumda bekçi hücreleri bilinen epidermis hücreleri tarafından kuşa­tılır. Çeperlerinin özelleşmiş yapıda olması bekçi hüc­relerinin ayırt edici bir özelliğidir. Bu çeperlerin bölümleri önemli ölçüde kalınlaşmıştır. Ka­lınlıkları 5 pm olabilir. Buna karşılık, tipik epidermis hücrelerininki 1 ila 2 pm'dir. Böbrek şeklindeki bekçi hücrelerinde, farklı bir kalınlaşma görülür. Bunlarda iç ve dış lateral çeperler çok kalın, dorsal çeper epi­dermis hücreleri ile temas halindeki çeper incedir. Bir ölçüde ventral por çeper de kalınlaşmıştır. Çeperin atmosfere bakan kısımları iyi gelişmiş düz çıkıntılar şeklinde uzanır. Bunlar poru oluştu­rur. Selüloz mikrofibrilleri bir araya toplanarak stoma porunun açılması ve kapanmasın­da önemli bir rol oynar. Hücre çeperlerini sağlamlaş­tıran selüloz mikrofibriller hücrenin şekli üzerinde önemli bir belirleyicidir. Bilinen hücrelerde mikrofibril düzenlenişi farklıdır. Böbrek biçimindeki bekçi hücreleri, pordan ışınsal olarak dışa uzanan selüloz mikrofibrillere sahiptir. Böylece hücrenin çapı çelik kuşaklı ışınsal bir lastik gibi sağlamlaştırılır. Bekçi hücreleri stoma açılması sırasında dışa doğru eğrilir. Çimenlerde, dambıl şeklindeki bekçi hücrele­ri uçları şişebilen ışınlar gibi iş görür. Bu hücrelerin şişkinleşmiş uç kısımları hacimce artıp şişkinleştikçe, ışınlar birbirinden ayrılır ve aralarındaki açıklık ge­nişler. Bekçi Hücre Turgorundaki Artış Stomaları Açılmaya Zorlar Bekçi hücreleri birden fazla algılayıcısı olan hidrolik valfler gibi iş görür. Işık şiddeti ve kalitesi, sıcaklık, nispi nem ve hücre içi C02 konsantrasyonları bekçi hücreleri tarafından algılanır. Bu sinyaller iyi bilinen stoma yanıtlarına dönüştürülür. Karanlıkta tutulan yapraklar aydınlatılırlarsa, ışık uyartısı bekçi hücreleri tarafından bir açılma sinyali olarak algılanır. Bu sin­yal, stoma porunun açılmasını sağlayan bir dizi yanı­tın verilmesine neden olur. Bekçi hücrelerinde, sinyalin alınmasından son­ra ilk olarak iyon alınımı ve diğer metabolik işlemler değişir. Bekçi hücrelerinde su ilişkileri ile ilgili ku­ralla diğer hücrelerdekilerle aynıdır. Ѱs azaldıkça, su potansiyeli azalır ve bunun sonucunda su bekçi hüc­relerine girer. Hücreye su girdikçe turgor basıncı artar. Çeperlerinin esnek olması, bekçi hücrelerinin hacimle­rini geriye dönüşebilir olarak %40 ila %100 arttırması­nı sağlar. Bu artış türe bağlı olarak değişir. Bekçi hüc­relerinin çeperlerinin farklı kalınlıkta olmasının neden olduğu hücre hacmindeki bu değişiklikler, stoma porunun açılması ya da kapanmasını sağlar. Transpirasyon Oram, Su Kaybı ve Karbon Kazancı Arasındaki İlişkinin Bir Ölçüsüdür Bitkilerin, su kaybını azaltılıp fotosentez için yeterli C02 alabilme yetenekleri transpirasyon oranı olarak isimlendirilen bir parametre ile hesaplanabilir. Bu değer, bitkiden transpirasyonla kaybedilen su mikta­rı olarak tanımlanabilir. Transpirasyon oranı, kaybe­dilen suyun fotosentezle özümlenen karbon dioksit miktarına bölünmesiyle elde edilir. Karbon fiksasyonunun ilk kararlı ürünü üç kar­bonlu bir bileşik olan bitkiler bu tür bitkiler C3 bitki­leri olarak isimlendirilir, fotosentezle fikse ettikleri her bir CO, molekülü için yaklaşık 500 molekül su kaybeder. Dolayısıyla bu bitkilerde trans­pirasyon oranı 500'diir. Bazen transpirasyon ora­nı yerine, su kullanma verimliliği terimi kullanılır. Transpirasyon oranı 500 olan bitkilerin su kullanma verimlilikleri 1 /500 ya da H20 çıkışının C02 girişine göre daha büyük olma­sına üç faktör neden olur kaybına neden olan konsantrasyon gradiyenti, CO2 girişini sağlayan konsantrasyon gradiyentinden 50 kat daha fazladır. Bu farkın nedeni, ha­vadaki C02 konsantrasyonunun düşük yaklaşık % ve yaprağın içindeki su buharı konsantras­yonunun nispeten yüksek olmasıdır. havada sudan kat daha yavaş difüfyon yapar CO2 molekülü H20'dan daha büyük, difüzyon katsayısı ise daha küçüktür. kloroplastlarda özümlenmeden önce plaz­ma zarı, sitoplazma ve kloroplast zarını geçmesi gerekir. Bu zarlar C02 difüzyon yolundaki direnci artırır. Bazı bitkiler özellikle kurak ortamlar ya da yılın ku­rak mevsiminde yaşamaya uyum sağlamışlardır. C4 ve CAM bitkileri olarak bilinen bu bitkilerde karbon dioksit fiksasyonu bilinen fotosentez yolundan farklı­lık gösterir. C2 fotosentezi yapan bitkiler, genel olarak fikse edilen her bir CO2 molekülü başına daha az su kaybeder. C4 bitkileri için tipik transpirasyon oranı yaklaşık 250'dir. C02'in başlangıçta geceleri dört karbonlu organik asitlere fikse edildiği, CAM Crassulacean asit metabolizmalı fotosentezi yapan, çöl koşullarına uyum sağlamış bitkilerin transpirasyon oranı daha da düşük olup, yaklaşık 50'dir. GENEL BİR BAKIŞ TOPRAK-BİTKİ- ATMOSFER UZANTISI Suyun topraktan bitkiye oradan da atmosfere geçmesi farklı taşınım mekanizmalarını kapsar . Toprakta ve ksilemde, su, basınç gradiyentine Ѱp yanıt olarak kütle akışıyla taşınır. . Buhar halde su en azından dıştaki havaya ulaşın­caya değin esas olarak difüzyonla hareket eder. Dış havada konveksiyon kütle akışının bir formu baskındır. . Su zarlardan taşınması sırasında, zarın iki yanın­da oluşan su potansiyelindeki farklılığa bağlı ola­rak taşınır. Hücreler suyu absorbladıklarında ve kökler suyu topraktan ksileme taşıdıklarında bu tür bir ozmotik etki oluşur. Tüm bu koşullarda, su, su potansiyeli veya serbest enerjisi düşük olan bölgeye hareket eder. Su potansiyeli topraktan yapraklara doğru sü­rekli olarak azalır. Bununla birlikte, su potansiyelinin bileşenleri yolun değişik noktalarında farklılık göste­rebilir. Örneğin, mezofildeki gibi, hücrelerin içinde su potansiyeli komşu ksilemdeki ile yaklaşık aynı­dır. Buna karşın Ѱw bileşeni hala farklıdır. Ksilemde Ѱw 'nin baskın bileşeni negatif basınç olmasına karşın, yaprak hücresinde genel olarak pozitiftir. Ѱp deki bu büyük farklılık yaprak hücrelerinin plazma zarının iki yanında oluşur. Yüksek konsantrasyondaki çözün­müş madde düşük Ѱs yaprak hücrelerinin içindeki su potansiyelini düşürür. ÖZET Su yaşam için önemli bir ortamdır. Kara bitkileri at­mosfere su kaybettikleri için potansiyel olarak ölüme yol açan su kaybı sorunu ile karşılaşırlar. Yaprakların yüzey alanlarının geniş olması, yüksek miktarda gü­neş enerjisi almaları ve C02 alınımı için açık bir yola gereksinim duymaları bu sorunu ağırlaştırır. Dolayı­sıyla, suyun korunması ve C02 özümlenmesine gerek­sinim duyulması arasında bir çelişki doğmaktadır. Bu önemli çelişkinin çözümlenmesine duyulan gereksinim, kara bitkilerinin yapısını büyük ölçüde belirlemiştir 1 topraktan suyun alınımı için yaygın bir kök sisteminin geliştirilmesi; 2 suyu yapraklara ulaştırmak için ksilemin trake ve trakeitlerinde düşük bir direnç yolu; 3 evaporasyonu azaltmak için bitki yüzeylerini örten hidrofobik bir kütikula; 4 gaz alış­verişine izin veren yaprak yüzeyindeki mikroskopik stomalar; ve 5 stoma açıklığının boyutunu ve difüzyon direncini düzenleyen bekçi hücrelerinin varlığı önemli yapısal özelliklerdendir. Bu yapısal özellikler, suyu topraktan atmosfere tamamen fiziksel kuvvetlere yanıt vererek taşıyan bir organizmanın ortaya çıkmasını sağlar. Bitkiler suyu taşımak için doğrudan enerji harcamazlar. Bunun ye­rine, enerji, etkili ve kontrollü bir su taşınımı için ge­rekli yapıların üretimi ve korunmasında kullanılır. Topraktaki suyu bitkiden atmosfere taşıyan meka­nizmalar difüzyon, kütle akışı ve ozmozisi kapsar. Bu işlemlerin her biri farklı sürükleyici kuvvetlere eşlik eder. Bitkideki su, süreklilik gösteren bir hidrolik sis­tem olarak görülebilir. Bu hidrolik sistem topraktaki suyu atmosferdeki su buharı ile birleştirir. Transpirasyon ilke olarak bekçi hücreleri tarafından düzenlenir. Bekçi hücreleri atmosfere çıkan su miktarını en aza indirirken, fotosentez için gerekli C02 gereksinimini karşılamak için stoma açıklığının büyüklüğünü dü­zenler. Yaprak mezofil hücrelerinin hücre çeperlerin­den suyun evaporasyonu, apoplasttaki suda negatif basınçlar veya gerilimler yaratır. Bu negatif basınçlar ksileme geçirilir. Böylece ksilem, uzun ksilem borula­rında suyu çeker. Özsuyunun yükselişi ile ilgili kohezyon-gerilim teorisinin bazı yönleri tartışmalı ise de, ksilemde su taşınımının basınç gradiyentlerine bağlı olarak gerçek­leştiğine ilişkin çok sayıda kanıt mevcuttur. Transpirasyon yüksek olduğunda, ksilem suyundaki negatif basınçlar ksilemde kavitasyon ambolizm'a neden olabilir. Bu tür ambolizmler su taşınımını durdurabilir ve yaprakta ciddi su kıtlığı yaratabilir. Bitkiler sıklıkla su kıtlığı sorunu yaşarlar. Bu, bitkilerin fizyolojisi ve gelişimini değiştiren bir dizi uyumsal yanıt gerektirir. homo sapiens, afrika'dan ilk defa 60 bin yıl önce çıkarafrika'da evrildiğini düşündüğümüz homo sapiensler, 60 bin yıl öncesine kadar afrika'dan hiç dışarı çıkmamıştı. yaklaşık 300 bin yıl önce ortaya çıktığını tahmin ettiğimiz, belgelerin ise 200 bin yıl önceye kadar götürebildiği homo sapiens, ne oldu da 60 bin yıl önce göç etmeyi akıl etmişti? her şey gibi, bilmiyoruz! ama her şey gibi, teorilerimiz var! genetik çalışmalar, homo sapiens nüfusunun bu dönemlerde, türü 'soyu tükenme tehlikesinde olan tür' kılacak kadar, büyük bir azalma yaşadığına işaret etmektedir. tüm homo sapiens nüfusu, 10 binden aşağıya kadar gelmişti, yani bayburt'un onda biri kadar bir şey! homo sapiens kıyımını kimin niçin nasıl gerçekleştirdiğine dair en iyi tahminimiz, iklim yönünde. homo sapiens o dönemde buz devri'nde olduğu için, ve 60 bin yıl öncesi buz devri'nin sonlarına denk geldiği için, buz devri de sona yaklaştıkça soğukluk arttığı için, türümüzün can sıkıcı saatlere maruz kaldığını düşünebiliriz. her halükarda, bu günlerden kurtuldukkurtulurken izlediğimiz yol avrasya'ya doğru olmuştur. avrasya'nın ilk halkı, buraya yemen ve cibuti'yi günümüzde ayıran, geçmişte ise muhtemelen birleştiren bab'ül mendep boğazından gelmiş olmalıdır. bab'ül mendep boğazını geçen ilk göçmenler, kıyılardan devam edip hindistan'a, oradan endonezya'ya, oradan da en geç 50 bin yıl önce avustralya'ya geçip avustralya'nın yerlilerini oluşturmuşlardır. avustralya yerlilerinin yeni gine yerlileriyle genetik benzerlikler taşıması da yeni gine'nin o dönemlerde avustralya'yla birleşik olduğunu oluşturdukları kıtaya da sahul kıtası derler, birbirlerinden 8 bin yıl önce ayrıldıklarını gösterir. sahul kıtası, yeni gine hariç düz bir coğrafyaya sahipti. toprakları bereketsiz, iklimi de yağışsızdı. daha önce bir parçası olduğu gondwanaland kıtasından 100 milyon yıl önce kopunca, keseli hayvanlar faunasını da kendisiyle götürmüştür. o yüzden avustralya’nın hayvan ve bitki yapısı karakteristiktir. konuya dönersek, genetik dışında arkeolojik belgeler de vardır elbettemesela avustralya'nın kuzey toprakları'nda, 55 bin yıl önceye ait taş barınaklar bulunmuştur, ama avustralya'daki en eski insan fosilleri 10 bin yıl öncesine aittir. bu göçmenlerin avustralya'da köklü değişikliklere sebep olduklarını da görürüz. yaklaşık 45 bin yıl önce, kuş ve büyük memeli hayvan türlerinin %60'ının soyunun tükendiğini görüyoruz. bunun nedeninin bölgede çıkan yangınlar yüzünden olduğu düşünülür, ve muhtemelen bunun sorumlusu da insanlardı. avustralyalı arkeolog rhys jones 1941-2001, avustralyalı yerlilerin bu ateşli hareketliliklerini "firestick farming" dediği, yani 'ateş çubuğu tarımı' dediği bir yöntemle ilişkilendirir. firestick nedir? hani bir çubuğu iki elinin arasına alıp sürtünmeyle ateş yakma meselesi var ya, heh oradaki çubuktur işte ateş çubuğu. firestick farming ise, kısaca, ateş yakarak çevreyi çeşitli amaçlar uğruna değişime uğratmaktır. avustralya yerlileri, ateş kullanarak kontrolsüz yangınlara bir sınır koymuş ve yeni bitkilerin büyümesini tetiklemişlerdir. yeni bitkiler de, öteki hayvanların avlamaya meraklı olduğu kanguruları bölgeye çekmiş, insanların kanguruları bir yem olarak kullanmasına sebep olmuştur. lakin nihayetinde avustralya'nın kuraklığa dayanıklı ormanları yok olur ve onların tahtına ökaliptus ağacı gibi günümüzdeki ateşe dayanıklı bitkiler geçer. neyse, bunlar avustralya'da yaşamlarını sürerken 50 bin yıl önce afrika'dan ikinci bir grup çıkış yaparyani, afrika'dan iki ayrı grup çıkmıştır, biri avustralya yerlilerini oluşturmuş, öteki de amerika dahil geri kalan hepsini. zira, 2011'de yapılan bir araştırmaya göre, avustralya yerlilerinin genleri, avrupalı ve asyalılardan çok, afrikalıların genlerine yakındır. eskiden, afrika'dan sadece bir grup insanın çıktığı düşünülürken, bu keşifle birlikte bu teori gümbürtüye grup, afrika'dan çıkınca ilk önce orta doğu'ya yerleşir, sonra da oralardan bölünüp kimisi asya'ya, kimisi avrupa'ya, kimisi kuzey afrika'ya gider, kimisi de hiçbir yere gitmez. orta doğu'daki bu ikinci gruptan orta asya'ya geçmiş bir grup, gazını alamayarak doğuya yardırmış, amerika ve asya'yı o zamanlar birbirine bağlayan bering boğazı'ndan 20 bin yıl önce geçerek taa amerika'ya gelmişler, sonra güney'e doğru giderek güney amerika'ya ulaşmışlardır. avrupa'ya gelirsek, ikinci grup orta doğu'dan en geç 45 bin yıl önce ulaşmıştır avrupa'ya. ama direkt değil, ilk önce orta asya'ya gitmişler, avrupa'ya oradan geçmişlerdir. sonra, avrupa'dan ingiltere'ye geçen bir grup çok geçmeden ingiltere iklimine dayanamayıp 25 bin yıl önce avrupa'ya geri döner. 12 bin yıl önceye kadar ingiltere'de bir yerleşmeye rastlamıyoruz. 12 bin yıl önce, buzlar eriyip sıcaklıklar artmaya başlayınca ingiltere'ye tekrardan geçişler başlar. 12 bin yıldan günümüze, buzulların ilginç yanı, arap yarımadası'nın güneydoğusundaki umman'da 106 bin yıl öncesine ait mızrak uçları keşfedilmiştir, bu da afrika'dan çıkışın tarihini geçmişe götürür. lakin bunların genleri günümüze kadar ulaşmadığı için, yani atalarımız olmadıkları için, ölmüş olduklarını varsayabiliriz. kendilerine nubiya orta taş çağı uygarlığı denir, merak eden varsa. bulunan mızrak uçları, nubiya kompleksi olarak bilinen, afrika'daki nil vadisinde yaşamış göçebe avcı-toplayıcıların mızrak ucu işleme yöntemlerine benzer. Amerikan Yerlileri, Amerika'nın Keşfinden Çok Daha Öncesinde Bu Kıtaya Nasıl Ulaştı? Aslında saç ekimi sonrası süreç, saç ekimine karar veren ve bunu yaptıranların en zorlu heyecanlı dönemidir. Saç ekimi yaptırdınız. Ne kadar heyecanlı olduğunuzu tahmin edebiliyoruz. Yıllardır hayalinizi gerçekleştirdiğiniz saçlara kavuşmaya bir kaç adım kaldı. Ancak bundan sonra sizi daha zorlu bir dönem bekliyor. Nedir bu zorlu dönem diye soruyorsunuz değil mi? Beklemek. Evet bundan sonra sabırlı bir süreç sizi bekliyor. Tamamen yabancı olduğunuz bir saç ekim süreci sizi bekliyor. Nelere dikkat etmeniz gerekiyor? Yapılması gerekenler nelerdir? Yapılmaması gerekenler nelerdir? Belki de sizin için tam bir muamma olan bu konuyu yazımızda ayrıntılı olarak anlatmaya çalışacağız. Saç Ekimi Sonrası Ay Ay Hafta Hafta Gelişim Şimdi sizlere saç ekimi sonrası ilk günden, saç ekim sürecinin tam olarak tamamlanacağı 1,5 yıllık bir süreci özetleyeceğiz. Aklınıza gelebilecek tüm soruların yanıtını bulabileceğinizi tahmin ediyoruz. Yazı içerisinde bulamadığınız ekim sonrası durumlar varsa lütfen bize bildiriniz. En kısa sürede bunları da yanıtlamaya çalışacağız. Süreç uzun olacağı için lütfen strese kapılmayınız. Her şey yazımızda olduğu gibi gitmeyebilir. Bu süre içerisinde de ekim yaptırdığınız yerle irtibatı koparmayınız. Şimdi saç ekiminden sonraki dönemi ay ay, hafta hafta, hatta gün gün özetlemeye başlıyoruz. Ekimden Sonraki İlk Günler 1- 5. Günler Ekimden çıktınız. Operasyondan sonra evinize ya da otelinize gidebilirsiniz. Greftler yerleştirilmiştir. Donor bölgeye baskı uygulamak amacıyla ense bölgesi bir bandajla kapatılır. Nedeni sızıntı şeklinde kanama olmaması içindir. Greftler tazedir ekilen greftlerde ilk önce hafif kanlı görünüm olabilir. Greftler hızla kurumaya başlar. Ekim sonrası ciddi bir ağrı duyulmaz. Nadiren olabilecek ağrılar için basit ağrı kesici tabletler yeterli olacaktır. Operasyondan sonra evinize ya da otelinize gidebilirsiniz. Uyurken mümkünse yüksek bir yatıkla 2 yastık kullanınız. Nadiren de olsa sızıntı şeklinde, alım bölgesinden kanama olabilir. Önemli bir durum değildir. Bunun için size bir yatak yastık koruyucu verilecektir. Bunu yastığınızın üzerine örtün. Yastığın batmaması içindir. Ekim Sonrası Ertesi gün kafada sarılı olan bandaj çıkartılabilir. Biz tercihen kalemle ekim yaptığımız için, ekim sonrası ertesi günekimden sonraki ilk yıkamayı yapıyoruz. Klasik FUE tekniği ile ekim yapan yerler, genelde 3. gün yada yıkamayı tercih ederler. Kalem yöntemin avantajlarından dolayı 3-4 gün beklemeyi doğru bulmuyoruz. İlk yıkamayı mümkünse, ekim yaptırdığınız yerde yaptırmanızı tavsiye ediyoruz. Saç ekimi sonrası yıkama konusunu başka bir yazımızda daha ayrıntılı olarak açıkladığımız için burada ayrıntılarına girmeyeceğiz. Saç ekiminden sonraki en kritik dönem ilk 48 saattir. Epitelizasyon adı verilen bu dönemde, ekilen köklerin tutunabilmesi için özellikle bu süreçte dikkatli olmanız gerekir. Kafaya darbe gelebilecek durumlara karşı çok dikkatli olmanız aşağı yatmayın. Uyku sırasında farkında olmadan kafanızı yastığa sürtebilirsiniz. Sürtünmeyle kanama olmuşsa o bölgedeki saçlar maalesef çıkmış demektir. Ekimin 2-3. gününden itibaren, ödem dediğimiz kafada şişlik oluşabilir. Saç ekimi sonrası şişlik konusunu ilgili yazımızda detaylı olarak okuyabilirsiniz. Aslında bu şişlik normal bir durumdur, fakat saç ekimi yapan yerler, bu durumu hastalarına belirtmedikleri takdirde, hasta tarafından beklenmeyen bir komplikasyon olarak görülebilir ve endişeye kapılır. Şişliğin nedeni ekim sırasında kafaya verilen sıvı ve anesteziden dolayı oluşur. Dhi saç ekimi yönteminde kafaya sıvı verilmediğinden dolayı şişlik çok daha az görülür yada hiç görülmez. Şişlik oluşmuşsa 4-5 gün devam edebilir. Saçlarınızı rutin olarak ilk gün yapıldığı gibi yıkamaya devam ediniz. Hatta yaz günleri günde 3-4 defa bile yıkayabilirsiniz. Evinizden dışarıya çıkarken size verilen şapkayı takabilirsiniz. Bu hem görsel açıdan kamuflaj sağlar, hem de ekim bölgenizin güneş ışığına maruz kalmasına engel olur. Safari tipi tatil şapkaları idealdir. Şapkayı sonuna kadar kafanıza geçirmeyiniz. Bu günlerde bandana takmanıza engel yoktur. Saç Ekimi 7-10. Günler ve İyileşme Süreci Günlük yapılan yıkamalarla kabuklar giderek azalmaya başlar. Hatta sonrasında kabuklar tamamen dökülmüş olabilir. Dökülmezse erkendir endişelenmeyin. İyileşme süreci devam etmektedir. Bu zamanlarda ekilen ve alım yapılan bölgelerde kaşıntı olabilir. Kaşıntı normal bir durumdur. Tıraşsız saç ekimi ve kadınlara yapılan saç ekimlerinde, saçlar uzun olacağı için kabuklar rahatlıkla kamufle olabilir. İlk günlerde bile kabuklar görülmeyebilir. Operasyonun birinci gününden itibaren , hızlı bir iyileşme dönemi başlar. Ekim bölgesinde ilk günden itibaren kabuklanma oluşur ve yıkamalar sonrasında bu kabuklar bitiminde tamamen kaybolmuş olur. Donör bölgenin iyileşmesi de hızlı olur. Donor bölgeden donor kapasitenin üzerinde bir greft alınmamış olmalıdır. Ayrıca homojen bir greft alımı yapıldığı takdirde ve ince uçlu punchlarla çalışılmış ise bitiminde donor bölgede de çok hızlı bir iyileşme beklenir. Çok yakından bakılmadığı takdirde donör bölgeye cerrahi bir müdahale yapıldığı anlaşılmaz. Hatta saç ekimi yaptırdığınızı bilmeyen ve sizi 10 gündür görmemiş bir yakınınızla karşılaştığınızda, sadece saçlarınızı 3 numaraya tıraş ettirdiğinizi zannedebilir. Kabuklar tamamen dökülmüş olmalıdır. Saç ektiren kişiler, genelde 10. günkü görüntülerinden oldukça memnun kalırlar. 1 hafta sonra şişliklerde büyük azalma olur. Kaşıntı varsa 15-20 güne kadar devam edebilir. Birçok hastamız, köklerin yerinden çıkacağını düşünerek saçları yıkamaktan korkarlar. Hatta banyoda sadece su döküp çıktıklarını belirtirler. Böyle bir durum varsa ekim yaptırdığınız yerle irtibat kurunuz, ulaşım olarak mümkünse gidip kabukların tamamen dökülmesini sağlayınız. itibaren kabuklar gitmiş olmalıdır. Saç Ekiminden Sonra 15. Gün Ekimden sonra günler arası şok dökülme shock loss denilen hastaların hiç memnun olmayacağı günler başlar. Normal bir süreç olmasına rağmen saç ekimi sonrası dökülmeyi pek kabullenmek istemezler. Şok dökülme konusunu daha ayrıntılı olarak ilgili yazımızdan okuyabilirsiniz. Ekim ve alım yapılan bölgede nadiren de olsa olan ağrılar tamamen kaybolmuştur. 15-20 günlerde kaşıntı oldukça azalmıştır ya da tamamen kaybolmuştur. Saç Ekimi Sonrası Şok dökülmenin hızlandığı zamandır. Bu günlerde, dökülmeden dolayı moraller iyice bozulmaya başlar. Saçlar hızla dökülür. itibaren, kafa derisinde kızarıklık olabilir. Ekim sonrasında başlayan kızarıklık 1-2 aya kadar devam edebilir. Aşağıdaki resimde bir hastanın saç ekimi sonrası kabukların dökülmesi sonrası 10. gün ve şok dökülme sonrası 2 aylık resimlerini görmektesiniz. Saç Ekiminde – Şok dökülme genelde 2 ay sonunda tamamlanmış olur. Düzensiz dökülmeden dolayı göze hoş görünmeyen bir durum ortaya çıkabilir. Dökülmeyen saçlar da olabilir. Bunlar cılız cansız bir şekildedir. Kızarıklık devam edebilir. bile kızarıklık devam edebilir. Ekim bölgesinde yer yer sivilceler olabilir. Sivilceler daha çok normalinden daha derine yerleştirilen greftlerde görülebilir. Aşırı sayıda olmadığı takdirde müdahaleye gerek yoktur. 60-70. güne kadar devam edebilir. Ayrıca saç ekimi sonrası kepeklenmeler yine 1-3 ayda ortaya çıkabilir. Aşırı miktarda kepeklenme olursa haftada bir defa kullanılmak üzere ketekenazol içeren Ketoral , Nizoral gibi şampuanları kullanmakta fayda vardır. Saç diplerinde çok küçük ve düzensiz bir şekilde saç çıkışları görülebilir. Saç Ekimi – İlk saç çıkışları itibaren çıkmaya başlar. Saç çıkışları cansız cılız saç tüyleri şeklindedir. İlk çıkışlarda saçlar kıvırcık şekilde de çıkabilir. Saç yönleri düzensiz olabilir. Saçlara ellerinizle masaj yaparak önce doğru yatırmanız düzensiz yön çıkışlarına fayda edebilir. Saç ektiren kişiler genelde bu aylarda endişelidir. Acaba saçlarım çıkacak mı çıkmayacak mı gibi endişe duyabilirler. 4 ay sonunda, genelde sayısal olarak saçların ancak %30’u çıkmıştır. sonuna doğru çıkışlar artmaya başlar. Fakat hala istenilen seviyede değildir. Saç ekimi sonrası 7-8. aylarda saç çıkışları sayısal olarak artar aynı zamanda saçlar kalınlaşmaya başlar. 7-8. aylarda yaklaşık olarak yüzde 70-80’lik bir saç çıkışı beklenir. 210 gün sonunda kişilerin mutlu olma yüzdesi belirgin derecede artmış olmalıdır. Saç Ekiminde Ekilen saçların çoğu 10 ay sonrasında çıkar. Ayrıca saçlarda kalınlaşma devam eder. Saç Ekiminden 1 Yıl Sonra Yaklaşık yüzde 95’lik sonuç tamamlanmıştır Ekilen saçlar doğal halini almış yeteri sayısal kalınlığa ulaşmıştır. Aşağıdaki resimlerde saç ekimi öncesi, 10 günlük, 1 aylık ve 13 aylık durumlarını görmektesiniz Saç Ekimi Sonrası Süreç Resimli Örnekler Aşağıdaki slayt sunumunda bir hastanın 2 yıllık sürecini gösteren 16 adet resim görmektesiniz. Bunlar sırasıyla ekim öncesi, 2. gün, 1 yıl sonrası ve 2 yıl sonrası sürece aittir. Yıl Sonra Yüzde 100lük kesin saç ekimi sonucunun alınabilmesi için gereken maksimum süredir. Sık Sorulan Sorular Saç ekimi sonrası uyuşukluk ne zaman geçer? Saç ekimi işleminden sonra donor bölgede yapılan anestezi işleminden dolayı bazen uyuşukluk ve hissizlik olabilir. Bazı kimseler bunu karıncalanma şeklinde tarif ederler. His kaybı, herkeste olan bir durum değildir. Bazı kişilerde uyuşukluk 25- 30 güne kadar devam edebilir. alınan greft sayısıyla orantılı olarak uyuşukluk uzun daha uzun sürebilir. Saç ekiminden sonra spor ne zaman yapılabilir ? Saç ekimi yaptıranların en sık sordukları sorulardan birisidir. Operasyon sonrası özellikle ilk 1 hafta -10 günlük dönem kritik dönemdir. Özellikle bu süre içerisinde ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır. Body fitness gibi ağırlık çalışması yapanların bunlardan 20 gün – 1 ay arası bir süre ara vermelerinde fayda olacaktır. Özellikle kafanın terlemesini ve kafaya darbe gelebilecek işlemlerden uzak durmakta fayda vardır. Saç ekimi sonrasında ne zaman işe başlarım, rapor alabilir miyim ? Ekimden sonra 10 günlük bir iyileşme süresi vardır. 10 gün sonunda kabuklar dökülüp yaralar iyileşmiş olur. Normalde şapka takarak ertesi gün bile dışarı çıkabilirsiniz. Eğer masa başı gibi ağır efor gerektirmeyen bir işiniz varsa işe dönüşünüze engel yoktur. Kalem yöntemiyle saç ekiminde iyileşme süresi daha kısa olduğu için, 10 günlük süreyi daha öne çekebilirsiniz. Ekim yaptırdığınız doktordan istirahat raporu talep edebilirsiniz. Saç ekimi sonrasında namaz oruç gibi ibadetleri yapabilir miyim ? Tıbbi açıdan namaz kılmak, oruç tutmak gibi ibadetlere saç ekimi sonrasında hiç bir engel yoktur. Namaz sırasında, alnı secdeye koyarken dikkatli olunması gerekir. Saç Ekiminden Sonra Kızarıklık Nasıl Geçer ? Saç ekimi minimal invaziv cerrahi bir müdahaledir. Ekimden sonra ekim bölgesinde kızarıklık olabilir. Kızarıklık normaldir. Genelde herhangi bir müdahale gerektirmez. Kızarıklık kişiye göre değişmekle beraber, 15 gün ile 1 ay arasında başlayabilir. Koyu tenli kişilerde hiç görülmeyebilir. Açık tenli kişilerde daha fazla görülür ve nispeten daha uzun sürebilir. Açık tenlilerde 3-4 aya kadar devam edebilir. Kızarıklığı azaltmak için, Sıcak su yerine ılık suyla kafanızı bölgesini güneş ışığından koruyunuz. Dışarı çıkarken şapka takabilirsiniz. Daha uzun süren ve aşırı olan kızarıklıklarda, doktorunuza ya da saç ekim merkezinize danışınız. Bazen alım bölgesinde de kızarıklık olabilir. Kortizon içeren kremler fayda edebilir. Doktora danışmadan kendi kendinize ilaç krem vs kullanmamanızı tavsiye ederiz. Sakaldan saç ekimi yapılmışsa, sakal alınan bölgedeki kızarıklık olabilir ama çok daha çabuk iyileşir. Genelde 3-4 gün içerisinde kaybolur. Aşağıdaki resimde saç ekiminden sonra kızarıklık ve sivilce olan bir hastanın 2 aylık görüntüsünü görmektesiniz. Normal olmayan hatalı ekime bağlı olarak da kızarıklık gelişebilir. Ekilen saç diplerinde enfeksiyon folikülit, ve doku nekrozlarında da kızarıklık olabilir. Nekrozların nedeni, aşırı adrenalin kullanımına bağlı lokal kan akışı eksikliğinden dolayı dokunun beslenme bozukluğudur. Kalıcı kızarıklık ve renk değişiklikleri görülebilir. Nekroz ölü doku demektir. O bölgede saç çıkmaz. Kanal yöntemiyle yapılan ekimlerde, ekim bölgesinde kanamayı azaltmak için damar büzücü olarak adrenalin verilir. Adrenalin kan akımını azaltacağı için o bölgede beslenme bozulabilir ve sonucu nekroza doğru gider. Kalem yöntemiyle saç ekiminde kanama çok daha az olacağı için, ekstra adrenalin kullanmıyoruz. Dolayısıyla şu ana kadar hiç nekroz olayı yaşamadık. Eğer nekroz oluşmuşsa mutlaka cerrahi olarak nekrozlu alan çıkartılmalıdır. Hatalı yapılan uygulamalara bağlı gelişen nekrotik bölgelerde saç çıkmadığından dolayı hastalar mutsuz olmaktadır. Aşağıda başka yerlerde yapılmış 2 saç ekimi sonrası nekroz görüntülerini görmektesiniz Saç ekiminden sonra ensede ağrı olur mu ? Olursa Ne zaman Geçer? FUE saç ekimi operasyonu sonunda donör bölgede nadiren ağrı olabilir. Operasyondan sonra 2-3 gün başlayıp 1 hafta kadar sürebilir. Basit ağrı kesicilerle bile bu ağrı kontrol altına alınabilir. Saç ekiminden sonra alkol, kahve ve çay kullanılabilir mi? FUT yöntemiyle saç ekimlerinden sonra kanamayı arttıracağından dolayı alkol kullanımı en az 10 gün yasaklanırdı. FUE saç ekiminden sonra ise 3-4 gün alkol kullanmamanızı tavsiye ederiz. Alkol kullanımı konsantrasyonu azaltacağından ekim sonrası kafaya darbe ve travma riskini artırır. Kahve ve çay içmeye tıbbi anlamda bir engel yoktur. Kahve kafein içerdiğinden dolayı uykusuzluk yapabilir. Saç ekiminden sonra deniz, havuz, hamam, sunaya ne zaman girilebilir ? En az 1 ay kadar deniz, havuz hamam ve sauna gibi aktivitelerden uzak durmakta fayda vardır. Ayrıca saç ekimi sonrası güneş ışınlarına aşırı maruz kalmaktan kaçınmanızı tavsiye ederiz. Ekim bölgesinin aşırı sıcağa maruz kalması iyi değildir. Saç ekimi sonrası cinsel ilişki ne zaman yapılabilir ? Cinsel ilişki için ilk 1 haftadan sonra herhangi bir engel söz konusu değildir. Bunun nedeni cinsel aktivite sırasında ekim bölgesinde travma oluşma ihtimalinden dolayıdır. Ayrıca saç ekiminin, cinselliğe olumlu ya da olumsuz bir etkisi yoktur. Saç ekiminden sonra uyku ve yatış pozisyonu nasıl olmalıdır? Özellikle ilk günlerde ekilen greftler taze olduğu için travma riski bulunmaktadır. İlk 48 saat dikkatli yatılmalıdır. Tercihen 2 yastıkla yatmakta fayda vardır. Ayrıca seyahat boyunluğu yastık , yatış pozisyonunuz için size yardımcı olacaktır. Yüz aşağı yatmamaya özen gösteriniz. İlk günlerde sürtünmeye bağlı kök kaybı yaşama ihtimaliniz olabilir. Saç ekimi sonra boya toppik jöle kullanabilir miyim ? Saç ekimi yaptıran bir kişinin operasyondan 2 ay sonrasına kadar toppik, boya kullanmamasını öneririz. Saçlarınız çıktıktan sonra ise jöle kullanmanıza engel bir durum yoktur. Ayıca yine saçlarınız çıktıktan sonra istediğiniz şekilde tarak kullanarak tarayabilirsiniz fön çekebilirsiniz. Saç ekimi sonrası PRP tedavisi yaptırabilir miyim ? Elbette PRP nin ekilmiş saçlara herhangi bir zararı yoktur tam tersine pozitif etki yapabilir. Ekilen Saçlar Ne Zaman Çıkar? Saç ekimi sonrası ekilen saçlar önce dökülür daha sonra çıkmaya başlar. İlk saçlar 4. ayda çıkmaya başlar. İlk çıkanlar zayıf ince tüy şeklindedir. 6. ayda yaklaşık %50-60lık seviyeye ulaşır. 7-8. aylarda artık yüzünüz gülmeye başlar saçlar kalınlaşır ve hacim kazanmaya yılın sonunda saçların %95lik kısmı çıkmış olur. Saç Ekiminde Ekilen Saçlar Dökülüyor mu? Ekilen saçlar ömür boyu dökülmez diye yanlış bir algı vardır. Temel kural şudur. Biz FUE yönteminde mümkün olduğu kadar dökülmeyen güçlü saçları naklediyoruz. Eğer saç kökü aldığımız bölgedeki saçlar dökülmüyorsa ekilen bölgedeki saçlar da dökülmez. İleri yaşlarda kök alınan bölgedeki saçlar zayıflayıp dökülüyorsa ekilen bölgedeki saçlarda zayıflayıp dökülebilir. Saç Ekimi Sonrasında Kabuklar Nasıl Dökülür? Saç ekimi sonrası ekilen bölgede de kabuklanmalar doğaldır. Ekimden sonraki gün saçlar yıkanmaya başlar Yıkamayla beraber kabuklar azalmaya başlar. 8-10 günler biraz daha darbeli yıkamayla kabukların tamamı dökülür. İlk yıkamayı ekim yaptırdığınız yerde yaptırmanızı tavsiye ederiz. Ekim Sonrası Saç Tıraşı Ne Zaman Olabilirim? Kalem yöntemiyle saç ekimi sonrası, ekim alanı ve saç kökü alınan bölgeler hızla iyileşmeye başlar. Aslında kabukların dökümünden sonra tıraş makinesiyle, ense bölgesi tıraşı olmanızda sakınca yoktur. İlk saç tıraşını 1ay sonunda yapabilirsiniz. Saç Ekimi Sonrası İlk Yıkamayı Ne Zaman Yapabilirim? Klasik FUE yöntemiyle saç ekimi yapan merkezler ilk yıkamayı genelde tavsiye ederler. Dhi yönteminde ise ekim sonrası ilk gün yapılabilir. İlk yıkamalar nazikçe, sanki bebek başını okşarmış şekilde yapılır. Bu konuyu daha ayrıntılı olarak başka bir yazımızda anlatacağız. Saç Ekim Sonrasında Nasıl Beslenmeliyim? Ekim öncesinde nasıl besleniyorsanız aynı şekilde devam edin. Ekim sonrası özel bir beslenme türü yoktur. Önemli olan sağlıklı beslenmektir. Bu bir kişinin bütün hayatı boyunca geçerlidir. Kısaca ekim sonrası beslenme şekliyle saçların çıkışı acısından bilimsel bir ilişki yoktur. Ekimden Sonra Hangi Şampuanı Kullanmalıyım? Ekimden sonraki ilk 1 ay içerisinde bebe şampuanı kullanmanızı tavsiye ediyoruz. Marka belirtmiyoruz. Bebe şampuanı klasik şampuandan farklı olarak değişik kimyasallar içermez ve sacın Ph değerine yakındır. Daha sonra normal şampuanınıza dönebilirsiniz. Özellikle önerdiğimiz bir şampuan yoktur. Ekim Sonrası Şapka ve kask Ne Zaman Takabilirim? Biz ekimden sonra kullanabilmeniz için şapka veriyoruz. Hemen ertesi gün takabilirsiniz. Şapka tatil şapkasına benzer, biraz geniştir ve takılıp çıkartılması kolaydır. Genelde safari veya kovboy şapkası olarak adlandırılır. Beysbol şapkası gibi dar olan şapka türlerini takmak için kabukların dökülmesini tavsiye ediyoruz. 10 gün. En a 2-3 ay kask kullanmayınız. Saç Ekimi Sonrası Spor Ne Zaman Yapabilirim? Ağır egzersizler olmamak kaydıyla yürüyüş yapabilirsiniz. Engel yoktur. Önemli olan ilk 1 ay aşırı terlemeyin ve güneş ışığına maruz kalmamanız gerekir. Fitness gibi terleme gerektiren spor türlerinden 1 ay uzak kalmanızı öneririz. Ağırlık kaldırmak, futbol, halı saha maçı gibi sportif faaliyetlerden 1 ay uzak durmanızda fayda vardır. Ekim Sonrası Kaşıntılarım Oluyor Ne Yapabilirim? Ekim sonrası kaşıntıların olması doğaldır. Yaraların iyileşme belirtisidir. Özellikle tırnaklarınızla kesinlikle kaşımayın. Aşırı kaşıntıdan rahatsızsanız anti alerjik antihistaminik bir tablet alabilirsiniz. Ayrıca saçınızı sık sık ıslatarak nemlendirin. Bu oldukça rahatlatacaktır. Aşırı kaşıntıdan şikayetçiyseniz, ekim yaptırdığınız doktorunuza başvurmanızı öneririz. Domates fidelerinin sertleştirilmesi yetiştiriciliğin önemli bir aşamasıdır. Bu işlem sayesinde kök sistemi kurumaz ve bitki solmaz ve sulu meyveler verir. İçindekiler Sertleştirmeye ne zaman başlamalı Sertleştirme adımları Tohum hazırlama Sulama < Sertleşme süreci Evde sertleşme Gübrelerin uygulanması Domates fidelerinin sertleştirilmesi Sertleşen fideler – bu sadece artış değil açık zeminin düşük sıcaklığına, ancak dış çevresel etkilerin tüm kompleksine karşı direnci rüzgar, ısı, yağış. Sertleşmeye ne zaman başlanırdomates fidelerinin tavlanması, bahçıvanlar arasında ortaya çıkan yaygın bir sorudur. Sağlıklı, güçlü ve gelişmiş domates fideleri, sadece sertleştirme işlemi tohumların ekildiği andan toprağa ekilene kadar devam ederse elde edilir. Çalıların yeni yetiştirme koşullarına uyum sağlayabilmesi için genç domateslerin sertleştirilmesi gerekmektedir. İlkbaharda domates fidelerinin Nisan ayında sertleştirilmesine başlanması tavsiye ve üst pansumanın uygun şekilde sertleştirilmesi, bitkiyi açık toprağa nakledildiğinde strese dayanıklı hale sertleşmeye hazır olduğunu ve yakında toprağa nakledilebileceğini gösteren işaretler Renk yaprakları. Mor bir renk tonu ile koyu yeşil olmalıdırlar. Beyaz veya diğer lekelerin varlığında, fidelerin sertleştirilmesi önerilmez. Kökün durumu. Sarkma ve kendi ağırlığı altında düşen kök, sebze mahsulünün kurumaya eğilimli olduğunu gösterir. Parlak yeşil ve düz olmalıdır. Kök sistemi. Güçlü, güçlü ve gelişmişse, bitkinin kök salmasına ve meyve vermesine yardımcı olacaktır. Lifli bir yapıya sahip olması arzu edilir. Yaprakların durumu. Geliştirilmiş bir yaprak plakası ile hafif olmalıdırlar. İnternodlar kısa yeterince sertleştirilmişlerse, hemen toprağa ekilmeleri önerilmez. Bu durumda, çalılar birkaç gün boyunca serin bir odada tutulur. Sertleşme adımlarıFideleri hastalık açısından kontrol ettikten sonra domates fidelerinin nasıl sertleştirileceğini düşünün. Sertleştirme işlemi birkaç aşamadan oluşur. Tohum hazırlamaİlk aşama tohumların ekilmesi için hazırlanmasıdır. Bunu yapmak için, bir kâse su içine yerleştirilen kumaşın küçük bir kısmına yerleştirilirler. Dezenfekte etmek için birkaç damla Fitosporin ekleyin ve tohumları dokunun başka bir kısmı ile tohumlar yaklaşık bir gün boyunca bu durumda tutulur, daha sonra buzdolabına yerleştirilir. Soğuk ve sıcak 2 günden fazla değişmez. Sertleşmiş tohumlar da manganez çözeltisi ile muamele edilir ve daha sonra toprağa ekilir. Böyle bir işleme prosesi, hızlı olgunlaşma ve çalıların verimi etkisini verir. Şişmiş domates tohumlarının söndürülmesi, yaklaşık hafta boyunca değişken sıcaklıklarda gerçekleştirilir. Ancak o zaman bir sonuç verecektir. Bu çalışmanın amacı soğuğa dayanıklı ancak donmaya dayanıklı olmayan fideler elde etmektir. Sertleştirilmiş tohumlardan yetiştirilen domates bitkileri, düşük pozitif sıcaklıkta + 6-8 derece nispeten uzun bir süre açık zeminde bir çalının avantajlarından biri, birkaç hafta önce ekebilme yeteneğidir. sertleştirilmemiş. Aynı şey 3-4 gün önce ortaya çıkan ilk çiçek fırçası için de geçerlidir. Bu şekilde sertleştirilen tohumların ekilmesinden sonra, filizler 2. günde domates tohumlarının alınmasını tavsiye eder donlardan kurtuldu, temiz hava, yaklaşık 2 yıl önce toplandı. Sulama3 hafta sonra tohumlar 2 saat boyunca sıcak su ile doldurulur Daha sonra 3-5 dakika soğuk suya yerleştirilir. Bundan sonra, tohumlar ekime hazırdır. Tohumların ısıl işlemi, tohumlar üzerinde depolanabilen bazı mantar hastalıklarının virüslerini ve patojenlerini yok etmek için yapılır. Su sıcaklığı 45-50 derece olmalıdır. Bu sıcaklığı 2 saat boyunca korumak için, tohumlar sıcak su ile bir termos içine yavaş, sulama sayısı azalır. Başlangıçta, ılık su kullanılarak gerçekleştirilir, daha sonra sıcaklığı düşürülür. Domates fideleri haftada bir kez sulanır. Sertleştirme işlemi tavsiyelerini takip edin Filizlenen filizler 11-14 gün sonra ekilir – seçerler. Yaprakların ortaya çıkmasından sonra, aşağıdaki eylemlere dayanan sertleştirme işlemi başlar Sıcaklığın düşürülmesi. Bitkinin bulunduğu odada sıcaklığı 30 ° C’den 20 ° C’ye düşürün. Zamanla, bitki bir balkona aktarılır veya yaklaşık birkaç saat bahçede pozlanır. Süreçte yaprakların görünümünü gözlemleyin. Doğrudan güneş ışığı filizler için kontrendikedir. Sulama. Dışarıya alınmadan önce bitkinin bol sulanması istenmeyen bir durumdur. Temiz havada filizlerin akşamları veya sabahları 3-4 saat boyunca bırakılmasına izin verilir. 3-5 gün sürer ve inişten hemen önce gerçekleştirilir. Domates sertleşmesi, termometre yaklaşık 24 ° C sıcaklık gösterdiğinde ortaya sıcaklık 7-11 ° C olmalıdır. Rüzgardan güvenlik. Filizler bir taslakta bulunmamalıdır. Güçlü bir rüzgar yaprakların durumunu mahvedebilir, gövdeyi daha savunmasız hale getirebilir. Bahçıvanlar, düşük sıcaklıkların ve rüzgarlı havanın gerekli olduğu bıçaklamaya aşırı bir yaklaşım durumunu sürekli izlemek önemlidir. bıçaklama yaparken, görünüm kötüleşir, bundan sonra fideler ılık bir odaya geri getirilir. Evde sertleşmeGenç domateslerin sertleştirilmesi fideleri evde uygulanabilir. Bu durumda, termal rejime ve sulama kurallarına uymak sıcaklık değişikliklerini hissetmesi için 2-3 saat dışarı çıkarmanız ve pencerenin yanına koymanız ve daha sonra ılık bir odaya getirmeniz gerekir. Bu, domatesleri mümkün olduğunca hızlı ve verimli bir şekilde sertleştirmenize izin bunu kademeli olarak yapmanızı ve her seferinde bitkinin serin bir odada kalış süresini artırmanızı önerir. Mükemmel bir çözüm, sıcaklık değişikliklerini olabildiğince doğru bir şekilde izlemek için bitkinin yakınında bir termometre fidelerinin ekimden 2-3 hafta önce evde sertleştirilmesi, daha sonra toprağa ekilmesi ve reaksiyonunun izlenmesi önerilir. Sertleşme sırasında bitki daha yavaş büyür, ancak avantaj işlemden sonra güçlü bir kök ve güçlü bir fideleri temperlenmelidir, çünkü bitkiye karşı bağışıklık ve lezzetli meyveler verir. Domateslerin sertleşmesi sırasında azotlu gübre kullanırsanız, bitkinin dona karşı direnci azalır, hastalanır, bu nedenle, fidelerin domateslerden sertleştirilmesi sırasında bu üst pansumanı işleminde kullanılabilecek gübrelerVideo Potasyum sülfat çözeltisi. 60 g miktarında alınır. 10 g amonyum nitrat, 40 g süperfosfat eklenir. Tüm bileşenler 10 l su içinde çözülür. Çözelti toprağa inmeden birkaç gün önce kullanılır. Kristallon veya Kemira. Bitkilerin hayatta kalmasını hızlandırır, böcek ilaçlarının olumsuz etkilerini azaltmaya yardımcı olurlar. Kemira eser elementlerle doyurulur bor, molibden, manganez, demir, azot. 2 yemek kaşığı. l. gübreler 20 litre su içinde çözülür ve fideler için tüm paket 20 litre içinde çözülür. Çift süperfosfat sıvı çözeltisi. Toplamda 80 g gerekli olacak, 30 g potasyum nitrat konacak. Püskürtme, yumurtalıkların oluşumu sırasında gerçekleşir. Hem çalıya hem de kök sistemine gübreleme uygulanır. Yaprakları püskürtmek özellikle popülerdir, çünkü bunlar aracılığıyla bitki daha faydalı elementler alır. Çözüm için çökmüş veya yağmur suyu üst pansuman da faydalıdır. Bush’un kök sistemi üzerindeki toprağa sokulur. Açık zemindeki domates gübreleri, hem mineral hem de organik çözeltilerle gerçekleştirilir. Bu sayfaya yer işareti koyabilirsiniz.

kök 60 dışarı nasıl çıkar